Ναι ή όχι στο διατροφικό συμπλήρωμα;

Ναι ή όχι στο διατροφικό συμπλήρωμα;

Σύμφωνα με μια πρόσφατη στατιστική μελέτη που είδε το φως της δημοσιότητας, ο σύγχρονος Έλληνας καταναλώνει απερίσκεπτα συμπληρώματα διατροφής. Και αυτό είναι κακό για την υγεία! Κανένας λόγος για τα συστατικά, την προέλευση, τη δοσολογία και τη μορφή των συμπληρωμάτων. Καμία αναφορά στον πληθυσμό (π.χ. ηλικιωμένοι, καπνιστές, αθλητές) που καταναλώνει τέτοιου είδους σκευάσματα. Καμία εξήγηση στο τι είναι πραγματικά συμπλήρωμα διατροφής, τι προσφέρει, από τι προστατεύει και τι κινδύνους μπορεί να κρύβει. Ας εξετάσουμε λοιπόν αυτήν την ανακοίνωση που εκτός από το ότι τρομάζει το κοινό, παράλληλα θέτει σε μεγάλο κίνδυνο την ίδια την υγεία του, παρ’ όλο που φαίνεται ότι την προασπίζεται.

Σύμφωνα με το νόμο, τα συμπληρώματα διατροφής είναι προϊόντα, που περιέχουν συμπυκνωμένα ένα ή περισσότερα θρεπτικά συστατικά, των οποίων ο προορισμός είναι να συμπληρώνουν το ημερήσιο διαιτολόγιο του ανθρώπου, όταν η διατροφή του δεν είναι ισορροπημένη. Δεν είναι τροφές. Δεν είναι προϊόντα ειδικής διατροφής. Δεν είναι φάρμακα. Δεν προορίζονται για ειδικές κατηγορίες ατόμων. Πιο συγκεκριμένα, ένα συμπλήρωμα διατροφής θα πρέπει να περιέχει: βιταμίνες, μέταλλα, αμινοξέα, ακόρεστα λιπαρά οξέα.

Οι όποιες παθογένειες – ανωμαλίες έχουν κυτταρικό προσανατολισμό και εκδηλώνονται με βιοχημικές διαταραχές. Το κύτταρο γίνεται ευάλωτο και διαβλητό σε τοξικές δραστικές μορφές με εξωγενή προέλευση (π.χ. σωματίδια που περιέχει ο μολυσμένος αέρας, πρόσθετα συστατικά τροφών, κάπνισμα, ηλιακή ακτινοβολία), αλλά και σε προϊόντα, που οργανίδια του κυττάρου μέσω της αναπνευστικής αλυσίδας γεννά. Και στις δυο περιπτώσεις, η ενδεχόμενη κυτταρική βλάβη εκδηλώνεται με μορφή οξειδώσεων. Οι δραστικές μορφές που ευθύνονται για την πρόκληση των βλαβών αυτών ονομάζονται ελεύθερες ρίζες. Δυστυχώς ο ανθρωπινός οργανισμός είναι πομπός, δέκτης και φορέας ελευθέρων ριζών.

Οι ελεύθερες ρίζες, αν δεν εξουδετερωθούν, θα προκαλέσουν καταστροφή της κυτταρικής μεμβράνης, βλάβη του γενετικού υλικού και πρόωρο κυτταρικό θάνατο. Ο πρόωρος και όχι προγραμματισμένος κυτταρικός θάνατος (απόπτωση) έχει σαν αποτέλεσμα τη διάχυση στο εξωκυτταρικό περιβάλλον πολύ τοξικών ουσιών με κίνδυνο καταστροφής του περιβάλλοντα ιστού. Η κλινική εικόνα του φαινομένου αυτού -που αποδεδειγμένα πλέον και μετά από έρευνες πολλών ετών- ενοχοποιεί τις ελεύθερες ρίζες, σημαίνει:

• Πρόωρη γήρανση
• Νευροεκφυλιστικά νοσήματα (νόσος Parkinson, Alzheimer)
• Αθηρωμάτωση
• Διαβήτη
• Καρκινογένεση

Τα συμπληρώματα διατροφής εξασφαλίζουν κατά μεγάλο ποσοστό την ακεραιότητα του κυττάρου και συμβάλλουν στη διατήρηση της φυσιολογικής του λειτουργίας. Η αποδεδειγμένη αντιοξειδωτική δράση των βιταμινών Α, C και E, η σημαντική συμβολή των ιχνοστοιχείων σεληνίου (Se), μαγγανίου (Mn) και ψευδαργύρου (Zn), η αναγέννηση των αποθεμάτων της ουσίας γλουταθειόνης (GSH) στην οποία σημαντικό ρόλο παίζει η ουσία Ν-ακετυλοκυστεϊνη, τα αμινοξέα αργινίνη και κυστεϊνη, είναι οι βασικότερες ουσίες που θα πρέπει να περιέχει ένα συμπλήρωμα διατροφής. ’λλα πολύ ωφέλιμα αντιοξειδωτικά συστατικά που θα μπορούσαν να περιέχονται σε ένα συμπλήρωμα διατροφής είναι η ουσία Α-λιποϊκό οξύ, τα ω-3 και ω-6 λιπαρά οξέα και η ουσία λυκοπένιο.

Όταν υπάρχει αυτή η «αρμονική ενορχήστρωση» των αντιοξειδωτικών στοιχείων, ο οργανισμός εμφανίζεται περισσότερο θωρακισμένος απέναντι σε λοιμώξεις, φλεγμονώδεις νόσους και καρδιοαγγειακές παθήσεις που η εμφάνισή τους σχετίζεται άμεσα με τις καθημερινές δραστηριότητες και το γενικότερο τρόπο ζωής.

Δυστυχώς όμως η σφαίρα των συμπληρωμάτων διατροφής δε θωρακίστηκε και δεν κατοχυρώθηκε. Μέρος φυσικά της ευθύνης φέρει και η επιστημονική κοινότητα που αφέθηκε στην αρχική «αθωότητα» και ωφέλεια της χρήσης τους από το κοινό, αλλά αμέλησε την πιθανότητα εισχώρησης άλλων ουσιών που ουδεμία σχέση έχουν με συμπληρώματα διατροφής, φαινόμενο το οποίο παρατηρείται στις μέρες μας. Κέντρα αδυνατίσματος, γυμναστήρια, ορισμένοι διαιτολόγοι και άνθρωποι που θεωρούσαν και θεωρούν τους εαυτούς τους αθλητές, ακόμα και κάποιοι γιατροί (!) εκμεταλλευόμενοι τον όρο συμπλήρωμα διατροφής κατάφεραν να αποπροσανατολίσουν και να εμπορευτούν τις προσδοκίες και φιλοδοξίες πάρα πολλών ανθρώπων που έρχονταν σε επαφή για πρώτη φορά με το χώρο της άθλησης και διατροφής. Ουσίες όπως ανδροστενεδιόνη, διυδροεπιανδροστερόνη (DHEA), εφεδρίνη (ή αλλιώς ma-huang όπως αναγράφεται σε συσκευασίες), καφεΐνη και άλλα απίθανα φυτικά εκχυλίσματα που ούτε η σύγχρονη φαρμακευτική δε γνωρίζει, κατάφεραν να «βαφτιστούν» συμπληρώματα διατροφής.

Η Γαλλική Διεύθυνση για την Ιατρική Ασφάλεια της Διατροφής, AFSSA, εξέδωσε στις 24.1.2001 ανακοίνωση με την οποία προειδοποιεί ότι η ουσία κρεατίνη που χρησιμοποιείται ευρέως από τους αθλητές για σκοπούς αύξησης και ενδυνάμωσης των μυών μπορεί να είναι δυνητικό καρκινογόνο. Μια άλλη έρευνα του Πανεπιστημίου της Alabama των Η.Π.Α. ενοχοποίησε το πικολινικό χρώμιο σαν υπεύθυνο για βλάβη σε επίπεδο DNA όταν αυτό λαμβάνεται σε συνδυασμό με βιταμίνη C. Εδώ τίθεται και ένα ρητορικό ερώτημα. Αν λιγότερο σχετικά επικίνδυνες ουσίες που θα μπορούσαν να θεωρηθούν συμπληρώματα διατροφής λόγω τις φυσιολογικής ύπαρξης και αποικοδόμησης τους από τον οργανισμό – υπό συνθήκες άσκησης - όπως η κρεατίνη και το πικολινικό χρώμιο που ενοχοποιήθηκαν για κυτταρικές βλάβες, τότε τα παραπάνω αναβολικά στεροειδή, συμπαθομιμητικά, διουρητικά, και ψυχοδιεγερτικά αντίστοιχα, πόσο πιο επικίνδυνα θα μπορούσαν να είναι για το ευρύ κοινό; Οι επιστήμονες, φυσικά και γνωρίζουν τους κινδύνους που κρύβουν αυτές οι ουσίες, μόνο που δεν τις παρέχουν οι φαρμακοποιοί σαν συμπληρώματα διατροφής αλλά σαν φάρμακα!

Ένα ακόμα ανησυχητικό φαινόμενο που παρατηρείται κυρίως στους χώρους των γυμναστηρίων είναι η υπέρμετρη ζήτηση προϊόντων που περιέχουν ποσότητες πρωτεϊνών με σκοπό την ενδυνάμωση και αύξηση της μυϊκής μάζας. Οι ογκώδεις συσκευασίες με το κονιορτοποιημένο περιεχόμενο και το εντυπωσιακό εξώφυλλο, δελεάζει το φιλόδοξο και αδαή αρχάριο αθλούμενο που δε γνωρίζει ούτε και ο ίδιος φεύγοντας από το γυμναστήριο αν έχασε 100 ή 1100 θερμίδες. Όμως μπορεί και πρέπει να διαλύσει τη σκόνη πρωτεΐνης στο γάλα ή το χυμό του μετά την προπόνηση, γιατί έτσι αυξάνεται η μυϊκή του μάζα!! Ποιος όμως από αυτούς τους κυρίους που του συνέστησαν ένα τέτοιου είδους προϊόν έχει το θάρρος να του εξηγήσει ότι οι υπερβολικές ποσότητες πρωτεΐνης (που ακόμα υπάρχουν αμφιβολίες σχετικά με τη φυσιολογική ποσότητα πρόσληψης σε πρωτεΐνη ανά κιλό σωματικού βάρους) μετατρέπονται σε λιπώδη ιστό, επιβαρύνουν το συκώτι και τα νεφρά, προκαλούν μεγάλη απώλεια βιταμινών, ηλεκτρολυτών και ασβεστίου, αυξάνουν τα επίπεδα αμμωνίας και ουρικού οξέως? Μάλλον κανένας, γιατί κατά τη γνώμη τους δεν υπάρχει κανένας κίνδυνος, αφού πρόκειται για «συμπληρώματα διατροφής».

Καταρρίπτοντας το μύθο και ολοκληρώνοντας έτσι την αποτυχία αυτών των σκευασμάτων, θα αναφέρουμε μια μελέτη του Πανεπιστημίου του Staffordshire στην Μ. Βρετανία, χορηγώντας σκευάσματα πρωτεϊνών που υπόσχονταν αύξηση της μυϊκής μάζας, σε νεαρούς φοιτητές αθλούμενους, οι οποίοι ακολούθησαν ειδικό πρόγραμμα άσκησης και διατροφής για χρονική διάρκεια 10 εβδομάδων. Στο τέλος της μελέτης αυτής παρατηρήθηκε ότι ουδεμία αύξηση της μυϊκής δύναμης δεν υπήρξε, αλλά ούτε τροποποιήθηκε το ποσοστό πάχους και μάζας σώματος, καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι τέτοιου είδους εμπορικά σκευάσματα δεν έχουν καμία επίδραση στη μυϊκή μάζα και δύναμη. Παρ’ όλα αυτά, τέτοιου είδους αυτοαποκαλούμενα «συμπληρώματα διατροφής» που ούτε η πρώτη ύλη αλλά ούτε και η διαδικασία παράγωγης είναι γνωστή, έχουν μεγάλη ζήτηση από νεαρούς αθλούμενους.

Θα μπορούσε να πει κανείς, ότι με βάση τα όσα προαναφέρθηκαν, η αρχική ανακοίνωση, ότι ο σύγχρονος Έλληνας καταναλώνει απερίσκεπτα συμπληρώματα διατροφής, είναι ως ένα βαθμό δικαιολογημένη αλλά όχι τεκμηριωμένη. Δεν αφορά όμως τα συμπληρώματα διατροφής που κυκλοφορούν στα φαρμακεία, τα οποία προέρχονται από πειραματικές και κλινικές μελέτες πολλών ετών. Το κύτταρο, σαν δομικός λίθος του οργανισμού, δίνει καθημερινά τη δική του μάχη με τις ελεύθερες ρίζες και τους υπόλοιπους οξειδωτικούς παράγοντες για επιβίωση. Δυστυχώς όμως, η σύγχρονη διατροφή δεν του παρέχει την ασφάλεια που χρειάζεται για να αντεπεξέλθει όταν απειληθεί. Ακόμα και οι εραστές της «σωστής διατροφής» (που το σωστό στη συγκεκριμένη περίπτωση δε σημαίνει πλήρες), αν τους δινόταν η ευκαιρία να αναλύσουν τα χημικά συστατικά των φρούτων και λαχανικών, τροφές δηλαδή που περισσεύουν στο πιάτο τους, θα ανακάλυπταν ότι οι βιταμίνες που περιέχονται σε αυτά, ίσως και να υπολείπονται των εντομοκτόνων, ορμονών, παρασιτοκτόνων και φυτοφαρμάκων!

Η ευεργετική δράση των αντιοξειδωτικών συμπληρωμάτων διατροφής δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να αμφισβητηθεί, αρκεί να γίνεται η σωστή επιλογή, στον κατάλληλο χώρο και πάντα σύμφωνα με τις συμβουλές του ειδικού. Ευτυχώς που μας επαληθεύουν κατά καιρούς κάποιοι από τους επιτήδειους που κάνουν το λάθος και προκαλούν φανερά την οργή του κοινού, ονομάζοντας φάρμακα κάποιες «φραπελιές», γιατί αν τις αποκαλούσαν συμπληρώματα διατροφής, τα πράγματα σίγουρα θα ήταν διαφορετικά… Όπως είπε κάποτε ο Albert Einstein, «μόνο το σύμπαν και η ανθρώπινη βλακεία δεν έχουν τέλος – αν και δεν είμαι και τόσο σίγουρος για το σύμπαν».