Αντιοξειδωτικές παρεμβάσεις στον καρκίνο του μαστού: Ο ρόλος του συνενζύμου Q10

Ο μήνας Οκτώβριος έχει θεσμοθετηθεί παγκοσμίως ως μήνας πρόληψης και ευαισθητοποίησης για τον καρκίνο του μαστού. Ο καρκίνος του μαστού αποτελεί σημαντική παγκόσμια ανησυχία, με ανησυχητικό αριθμό 2,1 εκατομμυρίων νέων κρουσμάτων που διαγιγνώσκονται ετησίως. Επηρεάζει κυρίως τις γυναίκες, καθώς 1 στις 4 γυναίκες παγκοσμίως θα νοσήσει κάποια στιγμή στη διάρκεια της ζωής της⁽¹⁾.

Τις τελευταίες δεκαετίες, αρκετές διαιτητικές αντιοξειδωτικές ενώσεις, όπως το συνένζυμο Q10, έχουν ερευνηθεί και χρησιμοποιηθεί συμπληρωματικά των παραδοσιακών θεραπειών για τον καρκίνο του μαστού, προσφέροντας θετικά αποτελέσματα⁽²⁾.

Στην f-anazitisi και την ενότητα «Φάρμακο & Συμπληρώματα διατροφής» περιλαμβάνονται όλες οι πληροφορίες για τη δράση, τη δοσολογία και το προφίλ ασφαλείας του συνενζύμου Q10 (CoQ10).

Επίπεδα CoQ10 & καρκίνος του μαστού

Το CoQ10, επίσης γνωστό ως ουβικινόνη, είναι ένα μόριο βενζοκινόνης που μοιάζει με βιταμίνη και συντίθεται ενδογενώς από τους ιστούς ή λαμβάνεται μέσω της διατροφής⁽¹⁾.

Το ενδιαφέρον για το CoQ10 ως θεραπευτικό παράγοντα στον καρκίνο ξεκίνησε το 1961, όταν παρατηρήθηκε ανεπάρκεια στο αίμα καρκινοπαθών, ειδικά στο αίμα ασθενών με καρκίνο του μαστού^(4,7). Μια μεταγενέστερη μελέτη έδειξε μια στατιστικά σημαντική σχέση μεταξύ του επιπέδου ανεπάρκειας του CoQ10 στο πλάσμα και της πρόγνωσης του καρκίνου του μαστού⁽⁵⁾.

Είναι επίσης πιθανό η ηλικία ή η εμμηνοπαυσιακή κατάσταση να επηρεάζουν τη συσχέτιση του καρκίνου του μαστού με τα επίπεδα CoQ10. Σύμφωνα με μελέτες, υπάρχουν στοιχεία που υποδηλώνουν μια θετική συσχέτιση των επιπέδων CoQ10 στο πλάσμα με τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του μαστού μετά την εμμηνόπαυση⁽³⁾.

Τα μειωμένα επίπεδα CoQ10 οδηγούν σε επιδείνωση της φλεγμονής ρυθμίζοντας προς τα πάνω την γονιδιακή έκφραση της ενεργοποίησης της ζώνης NF-κ των φλεγμονωδών ανοσολογικών αποκρίσεων και στη συνέχεια προκαλούν την έκκριση και έκφραση μεταλλοπρωτεϊνασών μήτρας (MMPs), πρωτεϊνών που εμπλέκονται στην ανάπτυξη, τον πολλαπλασιασμό και την αγγειογένεση των καρκινικών κυττάρων⁽²⁾.

Μηχανισμοί δράσης στον καρκίνο του μαστού

Οι προτεινόμενοι μηχανισμοί δράσης του CoQ10 που σχετίζονται με τον καρκίνο, συνοψίζονται ως εξής:

·        Λειτουργεί ως αντιοξειδωτικό, το οποίο προστατεύει τα κύτταρα τόσο άμεσα, αποτρέποντας την υπεροξείδωση των λιπιδίων, όσο και έμμεσα, αναγεννώντας άλλα αντιοξειδωτικά, όπως το ασκορβικό και την α-τοκοφερόλη⁽⁶⁾.

·        Αυξάνει τη φαγοκυτταρική δράση και έχει βρεθεί ότι αυξάνει τα επίπεδα IgG και μειώνει τα επίπεδα του κυκλοφορούντος παράγοντα νέκρωσης όγκων-α (TNF-α) και των ιντερλευκινών 6 και 8 (IL-6, IL-8)^(2,6).

·        Αναστέλλει την αγγειογένεση στα ενδοθηλιακά κύτταρα μέσω της μείωσης της έκφρασης του αγγειακού ενδοθηλιακού αυξητικού παράγοντα (VEGF) και της φωσφορυλίωσης ERK⁽⁹⁾.

·        Καταστέλλει τη φλεγμονώδη απόκριση, μειώνοντας την έκφραση του γονιδίου που εξαρτάται από τον NF-κB, ο οποίος ενεργοποιείται από τις ελεύθερες ρίζες και στη συνέχεια οδηγεί στην ανοδική ρύθμιση της έκφρασης των προφλεγμονωδών κυτοκινών⁽⁹⁾.

·        Μπορεί να μεταβάλει τις μηχανικές ιδιότητες της μεμβράνης αυξάνοντας τη ρευστότητα των λιπιδικών σχεδιών, οδηγώντας σε εξασθένηση της σηματοδότησης που προκαλείται από την εξωκυτταρική μήτρα (ECM)⁽⁸⁾.

·        Μειώνει τις καρδιοτοξικές επιδράσεις της τραστουζουμάμπης στον καρδιακό μυ, με ευρήματα που αναφέρουν σημαντική μείωση στα διαδοχικά επίπεδα καρδιακής τροπονίνης Ι⁽¹⁾.

·        Σε συνδυασμό με ταμοξιφαίνη μειώνει τα επίπεδα οροδεικτών CEA και CA 15-3, προσφέροντας έτσι καλύτερη πρόγνωση για τον καρκίνο, μειώνοντας τον κίνδυνο υποτροπής και μετάστασης του καρκίνου⁽⁶⁾.

Δοσολογία & προφίλ ασφαλείας

Τα συμπληρώματα διατροφής με συνένζυμο Q10 κυκλοφορούν συνήθως σε μορφή δισκίου ή κάψουλας, με συνιστώμενη ημερήσια δοσολογία τα 5-300mg, και περισσότερο αποτελεσματικές τις δόσεις >50mg/ημέρα. Είναι προτιμότερο να λαμβάνονται μετά τα γεύματα και θα πρέπει να αποφεύγονται από εγκύους και θηλάζουσες γυναίκες.

Ορισμένα φάρμακα που μειώνουν τα λιπίδια, όπως οι στατίνες, προκαλούν μείωση των επιπέδων του συνένζυμου Q10 στον ορό, ενώ οι β-αποκλειστές μπορούν να αναστείλουν τις ενζυμικές αντιδράσεις που εξαρτώνται από το συνένζυμο Q10, με πιθανή επίδραση στην καρδιαγγειακή λειτουργία. Αντίστοιχα, το συνένζυμο Q10 μπορεί να μειώσει την απόκριση του οργανισμού στο αντιπηκτικό φάρμακο βαρφαρίνη και να μειώσει τις ανάγκες σε ινσουλίνη σε άτομα με σακχαρώδη διαβήτη, καθώς επιδρά στα επίπεδα γλυκόζης του αίματος.

Πηγές

Al-Hammadi, N, AlSabri, E, Kudhair, AH, Qassam, H, Hadi, NR. (2023). Coq10 for preventing cardiotoxicity in breast cancer patients treated with trastuzumab. J Med Life, 16(8):1188-1193. https://doi.org/10.25122/jml-2023-0098

Alimohammadi, M, Rahimi, A, Faramarzi, F, Golpour, M, Jafari‑Shakib, R, Alizadeh‑Navaei, R, Rafiei, A. (2021). Effects of coenzyme Q10 supplementation on inflammation, angiogenesis, and oxidative stress in breast cancer patients: a systematic review and meta-analysis of randomized controlled- trials. Inflammopharmacology, 29(3):579-593. https://doi.org/10.1007/s10787-021-00817-8

Chai, W, Cooney, RV, Franke, AA, Shvetsov, YB, Caberto, CP, Wilkens, LR, Le Marchand, L, et al. (2010). Plasma coenzyme Q10 levels and postmenopausal breast cancer risk: the multiethnic cohort study. Cancer Epidemiol Biomarkers Prev, 19(9):2351-6. https://doi.org/10.1158/1055-9965.epi-10-0396

Folkers, K, Osterborg, A, Nylander, M, Morita, M, Mellstedt, H. (1997). Activities of vitamin Q10 in animal models and a serious deficiency in patients with cancer. Biochem Biophys Res Commun, 234(2):296-9. https://doi.org/10.1006/bbrc.1997.6522

Jolliet, P, Simon, N, Barré, J, Pons, JY, Boukef, M, Paniel, BJ, Tillement, JP. (1998). Plasma coenzyme Q10 concentrations in breast cancer: prognosis and therapeutic consequences. Int J Clin Pharmacol Ther, 36(9):506-9.

Premkumar, VG, Yuvaraj, S, Vijayasarathy, K, Gangadaran, SGD, Sachdanandam, P. (2007). Effect of coenzyme Q10, riboflavin and niacin on serum CEA and CA 15-3 levels in breast cancer patients undergoing tamoxifen therapy. Biol Pharm Bull, 30(2):367-70. https://doi.org/10.1248/bpb.30.367

Ren, S, Lien, EJ. (1997). Natural products and their derivatives as cancer chemopreventive agents. Prog Drug Res, 48:147-71. https://doi.org/10.1007/978-3-0348-8861-5_6

Tosi, G, Paoli, A, Zuccolotto, G, Turco, E, Simonato, M, Tosoni, D, Tucci, F, et al. (2024). Cancer cell stiffening via CoQ10 and UBIAD1 regulates ECM signaling and ferroptosis in breast cancer. Nat Commun, 15(1):8214. https://doi.org/10.1038/s41467-024-52523-y

Zahrooni, N, Hosseini, SA, Ahmadzadeh, A, Angali, KA, Assarehzadegan, MA. (2019). The Effect of Coenzyme Q10 Supplementation on Vascular Endothelial Growth Factor and Serum Levels of Interleukin 6 and 8 in Women with Breast Cancer: A Double-Blind, Placebo-Controlled, Randomized Clinical Trial. Ther Clin Risk Manag, 15:1403-1410. https://doi.org/10.2147/tcrm.s234930