Αϋπνία: Που οφείλεται και πως αντιμετωπίζεται

• Τι είναι η αϋπνία;
  

Αϋπνία είναι η επαναλαμβανόμενη δυσκολία που αντιμετωπίζει κάποιος στο να κοιμηθεί, να διατηρήσει τον ύπνο του ή να ξεκουραστεί από αυτόν, παρά τις ιδανικές κατά τ’ άλλα συνθήκες και οδηγεί συνήθως σε κούραση κατά τη διάρκεια της επόμενης ημέρας και σε ανικανότητα να ανταπεξέλθει φυσιολογικά στις δραστηριότητές του. Αν η κατάσταση συμβαίνει συστηματικά ή για παρατεταμένα χρονικά διαστήματα, χαρακτηρίζεται ως χρόνια αϋπνία.

Σχεδόν ένας στους τρεις ενήλικες αντιμετωπίζουν, κατά τη διάρκεια ενός έτους, κάποιο πρόβλημα αϋπνίας. Για τους περισσότερους το πρόβλημα συνήθως λύνεται γρήγορα, αλλά για το ένα δέκατο αυτών το πρόβλημα επιμένει, επηρεάζοντας σημαντικά τη ζωή τους.

Υπάρχουν διαφορετικά είδη αϋπνίας. Για παράδειγμα ένας στους τρεις ανθρώπους που υποφέρουν από αϋπνία, δεν έχουν πρόβλημα στο να κοιμηθούν αλλά ξυπνούν πρόωρα και από τη στιγμή εκείνη δεν μπορούν να ξανακοιμηθούν.

• Αιτίες της αϋπνίας

Οι αϋπνίες συνηθέστερα οφείλονται σε καταστάσεις άγχους (στρες). Μερικοί άνθρωποι, όπως είναι άτομα με κατάθλιψη, με χρόνιες παθήσεις ή άτομα που παλεύουν να αντιμετωπίσουν δύσκολα θέματα στη ζωή τους (πχ, προβλήματα σχέσεων), είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι γιατί αντιδρούν περισσότερο έντονα στο στρες.

’λλες κοινές αιτίες αποτελούν οι παθήσεις που προκαλούν φυσικό πόνο, ο δυνατός θόρυβος, η δουλειά σε βάρδιες, η κατανάλωση καφεΐνης και αλκοόλ, καθώς και οι ανεπιθύμητες ενέργειες κάποιων φαρμάκων. Επίσης συγκεκριμένες παθήσεις και καταστάσεις μπορούν να παρεμποδίσουν τον ύπνο, όπως οι εξάψεις κατά την εμμηνόπαυση και οι ουρολοιμώξεις/παθήσεις του προστάτη που αναγκάζουν το άτομο να ξυπνά συχνά κατά τη διάρκεια της νύχτας. Η αϋπνία είναι πολύ πιο κοινό φαινόμενο σε ηλικιωμένους.

Από τη στιγμή που θα ξεκινήσουν τα προβλήματα ύπνου, αυτά μπορεί να επιδεινωθούν περαιτέρω από το άγχος που μπορεί να έχει καταλάβει το άτομο για την ίδια του την αϋπνία. Αν δηλαδή κάποιος που παρουσίασε πρόσφατα προβλήματα ύπνου ανησυχεί πως τα προβλήματα αυτά θα συνεχιστούν και σκέφτεται συνεχώς τις επιπτώσεις που μπορεί να έχει η συνεχιζόμενη αϋπνία στην εργασία του και στη ζωή του, εξαιτίας του στρες αυτού το πρόβλημα επιδεινώνεται. Επίσης στην προσπάθειά του να καταπολεμήσει την αϋπνία μπορεί να κάνει λανθασμένες κινήσεις που να διαταράξουν τους φυσιολογικούς του ρυθμούς και να κάνουν δυσκολότερη την αντιμετώπιση των προβλημάτων ύπνου. Τέτοιες κινήσεις είναι ο ύπνος σε ακανόνιστες ώρες κατά τη διάρκεια της ημέρας, η κατανάλωση φαρμάκων ή αλκοόλ και ο ύπνος πολύ αργά τη νύχτα.

Η αϋπνία δημιουργεί συνήθως αίσθημα κόπωσης κατά τη διάρκεια της ημέρας, το οποίο με τη σειρά του μπορεί να γίνει υπεύθυνο για ατυχήματα, για συνεχιζόμενες λοιμώξεις (έχει αποδειχτεί ότι η ανεπάρκεια ύπνου εξασθενεί το ανοσοποιητικό σύστημα), για ελλειμματική συγκέντρωση, για εκνευρισμό, για προβλήματα στην εργασία και στην προσωπική ζωή. Στα παιδιά η αϋπνία μπορεί να σχετίζεται με φτωχή ανάπτυξη.

• Θεραπεία της αϋπνίας

Σε κάποιες περιπτώσεις ο γιατρός μπορεί να συνταγογραφήσει ηρεμιστικά/υπνωτικά χάπια, ειδικά όταν η αιτία της αϋπνίας είναι αποσαφηνισμένη με ακρίβεια (πχ, περίπτωση τζετ λαγκ). Ωστόσο στις περισσότερες περιπτώσεις, όταν ειδικά δεν υπάρχει «προφανής» αιτία για την αϋπνία, το πιο σημαντικό είναι να βρεθεί η πραγματική αιτία που δημιουργεί το πρόβλημα, ώστε με αλλαγές στον τρόπο ζωής και στις συνήθειες του ατόμου να αποκατασταθεί ο φυσιολογικός κύκλος του ύπνου.

Προσπαθήστε να αντιμετωπίσετε τα προβλήματα και τις σκέψεις που σας κάνουν να στενοχωριέστε και δεν μπορείτε να κοιμηθείτε. Βεβαιωθείτε ότι το υπνοδωμάτιο σας είναι σκοτεινό, δροσερό και δεν υπάρχουν ερεθιστικοί παράγοντες στο περιβάλλον (πχ, ήχοι, οσμές). Το κρεβάτι σας θα πρέπει να είναι άνετο και δροσερό. Προσπαθήστε να ακολουθείτε ένα συγκεκριμένο καθημερινό πρόγραμμα ύπνου, να κοιμάστε και να ξυπνάτε την ίδια ώρα, να αποφεύγετε σύντομους ύπνους κατά τη διάρκεια της ημέρας, να μην εργάζεστε ή βλέπετε τηλεόραση στο υπνοδωμάτιό σας. Πρόσφατες έρευνες έχουν επίσης δείξει ότι το να δροσίζετε το σώμα ή το κεφάλι σας με ένα ντους, μπάνιο ή λούσιμο, μπορεί να βοηθήσει στο να κοιμηθείτε γρηγορότερα και καλύτερα. Τέλος, θα πρέπει να αποφεύγετε ουσίες όπως η καφεΐνη και η νικοτίνη (τσιγάρο) και το αλκοόλ, ενώ η σωματική άσκηση κατά τη διάρκεια της ημέρας, ένα ζεστό γάλα και βότανα όπως η βαλεριάνα και το χαμομήλι μπορούν να βοηθήσουν.