Αντιμετωπίζοντας τον ασθενή με λοιμώξεις του αναπνευστικού

Προσοχή!

• Μη χορηγείτε αντιπυρετικά της επιλογής του άγνωστου πελάτη σας χωρίς να τον ρωτήσετε εάν πάσχει από ανεπάρκεια του ενζύμου G-6PD.

• Μη χορηγείτε ασπιρίνη σε ασθενείς που βρίσκονται σε αγωγή με αντιπηκτικά.

• Ανάλογα με τη χωροταξική διάταξη του φαρμακείου σας και τον αριθμό των υπαλλήλων σας, φροντίστε με διακριτικό τρόπο να απομακρύνετε τους ασθενείς που πάσχουν από λοιμώξεις του αναπνευστικού από τους ασθενείς που ανήκουν σε ομάδες υψηλού κινδύνου (εγκυμονούσες, διαβητικοί, καρδιοπαθείς, παιδιά).

Η νόσος

Οι λοιμώξεις του αναπνευστικού συστήματος αποτελούν σύνηθες φαινόμενο για το φαρμακείο. Η συχνότητα εμφάνισης των περιστατικών φτάνει στο μέγιστο κατά τη διάρκεια του χειμώνα, αν και η διαφορά στη συχνότητα αυτή τείνει να μην είναι τόσο μεγάλη και στις υπόλοιπες εποχές. Η γήρανση του πληθυσμού, η αύξηση των μετακινήσεων, η έλλειψη γνώσης, η λησμόνηση ή η αδυναμία εκτέλεσης των στοιχειωδών κανόνων υγιεινής (κυρίως στους οικονομικούς μετανάστες), καθώς και η αλόγιστη χρήση αντιβιοτικών η οποία έχει οδηγήσει στη δημιουργία ανθεκτικών στελεχών, είναι μερικά από τα αίτια του φαινομένου αυτού.

Σε γενικές γραμμές οι λοιμώξεις του αναπνευστικού διακρίνονται σε:

• Λοιμώξεις που προκαλούνται από μικρόβια σε αντίθεση με λοιμώξεις που προκαλούνται από ιούς.

• Λοιμώξεις που δημιουργούνται πρωτοπαθώς σε αντίθεση με λοιμώξεις που προκαλούνται εύκολα λόγω επιπλοκών μιας άλλης νόσου (π.χ. φυματίωση και λοίμωξη από P. Carini που αναπτύσσονται στους ασθενείς που πάσχουν από AIDS).

• Λοιμώξεις του κατώτερου αναπνευστικού σε αντίθεση με τις λοιμώξεις του ανώτερου αναπνευστικού.

Ο ασθενής

Διακρίνονται οι παρακάτω περιπτώσεις ασθενών:

• Ο ασθενής του γιατρού

Πρόκειται για τον ασθενή εκείνο που έχει επισκεφτεί το γιατρό και, αφού του έγινε διάγνωση, έρχεται στο φαρμακοποιό για να εκτελέσει τη συνταγή του.

• Ο ασθενής της αυτοθεραπείας

Πρόκειται για τον ασθενή εκείνο ο οποίος έχει προβεί στην απόφαση να χειριστεί τη λοίμωξη του αναπνευστικού απευθείας στο φαρμακείο επειδή δεν έχει το χρόνο και το χρήμα για να προβεί σε ιατρική εξέταση, και πιθανώς δεν θεωρεί το περιστατικό τόσο σοβαρό ώστε να χρειαστεί ιατρική αρωγή.

Ο ασθενής της αυτοθεραπείας διακρίνεται σε δύο τύπους:

» Ασθενής τύπου 1

Ο ασθενής θα παρουσιαστεί στο φαρμακοποιό δηλώνοντάς του απλά την κατάστασή του και θα του ζητήσει συμβουλή.

» Ασθενής τύπου 2

Ο ασθενής θα παρουσιαστεί στο φαρμακοποιό και χωρίς να του δηλώσει την κατάστασή του θα του ζητήσει τα φάρμακα που εκείνος νομίζει ότι ταιριάζουν με την περίστασή του. Συνήθως ξεκινάει τη «λίστα προτιμήσεων» με κάποιο αντιβιοτικό.

Η ενέργεια

Εάν ο ασθενής έρχεται με συνταγή γιατρού:

• Ρωτήστε τον ασθενή εάν λαμβάνει και άλλα φάρμακα εκτός από τα φάρμακα της συνταγής. Βεβαιωθείτε ότι το έχει αναφέρει στο γιατρό του.

• Εάν δεν το έχει αναφέρει στο γιατρό του, ελέγξτε για πιθανές αλληλεπιδράσεις και ζητήστε από τον ασθενή να έρθει σε επικοινωνία με το γιατρό του.

• Εξηγήστε του τη χρονολογική σειρά με την οποία θα πρέπει να λαμβάνει τα φάρμακα της συνταγής του, με βάση:

» την ώρα λήψης: συστήστε του τέτοιες ώρες που να μη χρειάζεται να διακόπτεται ο ύπνος του

» το χρόνο λήψης με βάση τις δραστηριότητές του: πείτε του ποια φάρμακα θα λαμβάνει πριν και ποια μετά το φαγητό.

Στην εξήγηση αυτή να συμπεριλάβετε το σύνολο των φαρμάκων που λαμβάνει ο ασθενής και όχι μόνο αυτά που αναγράφονται στη συνταγή του. Να έχετε κατά νου ότι η λήψη των φαρμάκων της συνταγής του θα τερματιστεί μετά από 1-2 εβδομάδες, ενώ η λήψη των φαρμάκων για τις χρόνιες παθήσεις του θα συνεχιστεί επ’ αόριστον. Κατά συνέπεια, δεν είναι σωστό να διαταραχθούν οι συνήθειες λήψης των φαρμάκων αυτών λόγω της εμβόλιμης αγωγής με φάρμακα για την αντιμετώπισης της λοίμωξης του ασθενή εκτός εάν λόγοι αλληλεπίδρασης φαρμάκων ή σοβαρότητας της λοίμωξης επιβάλλουν τροποποίηση της συμμόρφωσης του ασθενή ως προς τα φάρμακα κατά των χρόνιων παθήσεων του.

• Εάν ο γιατρός έχει συνταγογραφήσει μια κλασική πενικιλίνη (π.χ. αμοξυκυκλίνη), συστήστε στον ασθενή να αποφεύγει την ταυτόχρονη λήψη του φαρμάκου με χυμούς ή τροφές που έχουν όξινο pH (π.χ. χυμός πορτοκαλιού, τρόφιμα που περιέχουν ντομάτα κτλ.) διότι υπάρχει μεγάλος κίνδυνος αδρανοποίησης του αντιβιοτικού. Εάν έχει συνταγογραφήσει τετρακυκλίνες, συστήστε του να αποφεύγει την ταυτόχρονη κατανάλωση τροφών που είναι πλούσιες ή εμπλουτισμένες σε ασβέστιο (π.χ. γάλα, τυρί).

Εάν ο ασθενής ανήκει στην κατηγορία της αυτοθεραπείας:

• Μη χορηγείτε αντιβιοτικά στον ασθενή, και ιδιαίτερα σε εκείνον που βρίσκεται σε εμπύρετη κατάσταση για χρονικό διάστημα κάτω των 24 ωρών. Ξέρουμε βέβαια ότι συνήθως στην περίπτωση αυτή ο ασθενής θα προμηθευτεί το αντιβιοτικό από άλλο φαρμακείο. Εσείς όμως έχετε το επιστημονικό καθήκον να εξηγήσετε στον ασθενή τους λόγους της άρνησής σας.

• Μη χορηγείτε αντιβηχικά στον ασθενή. Η αναστολή του βήχα δημιουργεί ένα πρώτης τάξης θρεπτικό υλικό για τα μικρόβια του αναπνευστικού, γεγονός που θα αναγκάσει το γιατρό να επιλέξει ισχυρότερη αντιβίωση ή να παρατείνει το διάστημα χορήγησής της. Εναλλακτικά, η χορήγηση αποχρεμπτικού, βλεννολυτικού-βλεννορυθμιστικού φαρμάκου αποτελεί ορθή επιστημονικά επιλογή γιατί δημιουργεί συνθήκες συνέργειας επειδή βοηθά το αντιβιοτικό να «καταφθάσει» στις θέσεις δράσης του. Η κύρια ένδειξη των αντιβηχικών είναι ο κοκίτης. Τα βρογχοδιασταλτικά φάρμακα σε εισπνοές ελαττώνουν το βήχα, απαιτείται όμως η συναίνεση του γιατρού για τη χορήγησή τους.

• Μη χορηγείτε πολλαπλά κοκτέιλ φαρμάκων. Οι λοιμώξεις του αναπνευστικού είναι μια πρώτης τάξης ευκαιρία για την εμφάνιση είτε κατά φαντασίαν ασθενών είτε υπερβολικά αγχωμένων για την υγεία τους ασθενών που έχουν κατά νου διάφορα φάρμακα: αντιβιοτικά, αντιβηχικά, πολυβιταμινούχα, αντιπυρετικά, αποσυμφορητικά, φάρμακα για «εντριβές», βεντούζες, φυσικά διεγερτικά του ανοσοποιητικού κτλ. Επιλέξτε τη νόμιμη αγωγή που θα συστήσετε με βάση το προφίλ του ασθενή, την ηλικία του και τις συνυπάρχουσες παθήσεις του. Για παράδειγμα, μη χορηγείτε ιδιοσκευάσματα που περιέχουν μέντα (μινθόλη) σε ασθενείς που πάσχουν από καρδιακά νοσήματα, καθώς και σε ασθενείς που βρίσκονται σε αγωγή με ομοιοπαθητικά.

• Μη χορηγείτε ιδιοσκευάσματα που ενισχύουν το ανοσοποιητικό σύστημα (π.χ. εχινάτσεα) σε ασθενείς που πάσχουν από ρευματικά νοσήματα, σε καρκινοπαθείς και σε άτομα που, επειδή έχουν υποστεί μεταμόσχευση, βρίσκονται σε αγωγή με ανοσοκατασταλτικά φάρμακα.

Eπισήμανση

Εάν ο ασθενής λαμβάνει πενικιλίνες, ζητήστε του να μην πετάξει το φάρμακο στα σκουπίδια όπως είναι. Συστήστε του να ανοίξει τις κάψουλες ή να θρυμματίσει τα δισκία και να τους ρίξει ξίδι. Με τον τρόπο αυτό καταστρέφεται το αντιβιοτικό και περιορίζεται ο κίνδυνος διασποράς του στο περιβάλλον. Αυτό θα αποτελεί την οικολογική σας συνεισφορά και θα αναγνωριστεί από τον πελάτη σας ως ένδειξη γνώσης και ευαισθησίας.