Ρούλα Χασαπογλίδου

Η «αυτοθεραπεία» είναι µια διαρκώς αυξανόµενη τάση στην Ευρώπη, µια τάση που επηρεάζεται τόσο από την αυξανόµενη δυσκολία των κρατικών φορέων να καλύψουν τη φαρµακευτική περίθαλψη, όσο και από τις νέες κοινωνικοοικονοµικές τάσεις. Συνεπώς, υπάρχει πλέον µια αντίστοιχα µεγάλη ανάγκη να διατίθενται στην αγορά νέα φάρµακα, πέρα από τα «κλασικά» συνταγογραφούµενα, που θα ανταποκρίνονται σε αυτή την αυξανόµενη τάση για «αυτοθεραπεία».

Αυτό υπογραµµίζει µεταξύ άλλων η Ρούλα Χασαπογλίδου, Marketing Director της εταιρείας Johnson & Johnson Pharmacy στη συνέντευξη που ακολουθεί.

Όπως τονίζει, η απάντηση σε αυτή την ογκούµενη κοινωνική ανάγκη εντοπίζεται στον όρο «ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ.», δηλαδή «Μη Συνταγογραφούµενα Φάρµακα», καθώς αυτά πληρούν όλα τα απαραίτητα επιστηµονικά κριτήρια ασφάλειας και αποτελεσµατικότητας, συνθήκη αναγκαία για την έγκριση κυκλοφορίας των εν λόγω φαρµάκων.

Βεβαίως, η κα. Χασαπογλίδου επισηµαίνει ότι δυστυχώς ο συγκεκριµένος τύπος φαρµάκων συνδέεται στη χώρα µας µε ένα σηµαντικό ποσοστό άγνοιας αλλά και αρκετές παρανοήσεις, ακόµη και από την πλευρά αρκετών επαγγελµατιών του χώρου, γι' αυτό και πρέπει άµεσα να «ξεκαθαρίσει το τοπίο» σε σχέση µε τα χαρακτηριστικά και τις δυνατότητές τους οι οποίες, όπως τονίζει, είναι πολλές και υπό κανονικές συνθήκες µπορούν να αποτελέσουν µια πραγµατική πρόκληση για το µέλλον του ελληνικού φαρµακείου.

Κατ' αρχάς, πώς ορίζουµε-οριοθετούµε τα ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ.;

ΜΗ.Σ.Υ.ΦΑ. (Μη Συνταγογραφούµενα Φάρµακα) ή Μ.Υ.Σ.Υ.ΦΑ. (Μη Υποχρεωτικώς Συνταγογραφούµενα Φάρµακα) ή ΟΤC (Over Τhe Counter) κατά το διεθνή όρο, είναι τα εγκεκριµένα φαρµακευτικά σκευάσµατα που ανταποκρίνονται στις ανάγκες της αυτοθεραπείας. Πρόκειται για φάρµακα που αναπτύσσονται από τη φαρµακευτική βιοµηχανία και εγκρίνονται από τους εθνικούς οργανισµούς φαρµάκου, ώστε να πληρούν δύο απαραίτητα κριτήρια, τα οποία και παρέχουν δύο αντίστοιχα οφέλη στον καταναλωτή: αποτελεσµατικότητα και ασφάλεια. Αυτά τα δύο κριτήρια επιτρέπουν στο φαρµακοποιό να χορηγεί ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. χωρίς να απαιτείται η αντίστοιχη ιατρική γνωµάτευση και συνταγή. Απαραίτητη και ουσιαστική προϋπόθεση της χορήγησης παραµένει αφενός η σωστή ενηµέρωση του καταναλωτή για την πάθησή του και αφετέρου η σωστή ενεργοποίηση και ανάµιξη του φαρµακοποιού.

Θα µπορούσαµε να ισχυριστούµε ότι τα φάρµακα αυτά ανταποκρίνονται σε µια κοινωνική ανάγκη;

Σαφώς. Ας µη ξεχνάµε ότι το προσδόκιµο ζωής αυξάνεται και οι εργαζόµενοι καλούνται πλέον να είναι ενεργοί τουλάχιστον µέχρι και την ηλικία των 65 ετών. Για να παραµένουν υγιείς και να ανταποκρίνονται στις εργασιακές απαιτήσεις, θα πρέπει να αναζητούν φαρµακευτική υποστήριξη που θα προλαµβάνει απλές ασθένειες, αλλά και θα προάγει τη σωµατική και διανοητική υγεία τους. Ήδη παρατηρείται και αναµένεται να ενισχυθεί περαιτέρω η τάση του καταναλωτή να αποφεύγει την επίσκεψη στο γιατρό για ήπιες διαταραχές της υγείας του. Επιπλέον, ήδη έχει αρχίσει να αντικαθίσταται εντελώς η επίσκεψη στο γιατρό για ήπια προβλήµατα υγείας από την επίσκεψη στο φαρµακοποιό κι αυτό είναι µια τάση που αναµένεται να ενισχυθεί κατά τα προσεχή χρόνια. Το γεγονός αυτό δίνει στο φαρµακείο ένα µεγαλύτερο ρόλο στην πρωτοβάθµια περίθαλψη, µέρος της οποίας είναι και η χορήγηση των ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ.

Ποιες κατηγορίες παθήσεων και γενικότερων προβληµάτων καλύπτουν τα ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ.;

Με µια πολύ συνοπτική παρουσίαση, θα λέγαµε ότι στις υποκατηγορίες των ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. συµπεριλαµβάνονται:

• Συµπληρώµατα διατροφής και βιταµίνες, όπως ασβέστιο και πολυβιταµινούχα
• Προϊόντα για παθήσεις του ανωτέρου αναπνευστικού και το κρυολόγηµα, όπως σιρόπια και καραµέλες για το βήχα
• Προϊόντα για τον πόνο και τον πυρετό
• Προϊόντα για δερµατικές παθήσεις, όπως πχ. µυκητιάσεις, ερεθισµοί και τοπικές µολύνσεις σε πληγές ή στο δέρµα
• Προϊόντα για παθήσεις του γαστρεντερικού, όπως η διάρροια και η δυσκοιλιότητα.

Οι παραπάνω κατηγορίες καταλαµβάνουν το 80% της συνολικής αγοράς των ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. ’λλες, µικρότερες κατηγορίες ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. αφορούν σε προϊόντα για το κυκλοφορικό, τη φροντίδα των µατιών, το ουροποιητικό σύστηµα, τη ναυτία, τη φροντίδα της στοµατικής κοιλότητας και τη διακοπή του καπνίσµατος.

Τι ποσοστό της ευρύτερης αγοράς φαρµάκου πιστεύετε ότι καταλαµβάνει η αγορά των ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. στην Ελλάδα;

Παρά την «πολυφαρµακία» που χαρακτηρίζει γενικά τη χώρα µας, η ελληνική αγορά των ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. είναι πολύ µικρή σε σχέση µε τις αντίστοιχες ευρωπαϊκές. Όταν δηλαδή συγκρίνουµε την ελληνική αγορά των 300 περίπου εκ. ευρώ µε την αντίστοιχη γαλλική, ισπανική ή βελγική αγορά, γίνεται φανερό ότι η συγκεκριµένη αγορά θα µπορούσε να είναι διπλάσια στη χώρα µας. Η κατά κεφαλήν κατανάλωση προϊόντων ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. στην Ελλάδα είναι η µικρότερη στην Ευρώπη, συγκεκριµένα είναι κατά 60% µικρότερη σε σχέση µε τον ευρωπαϊκό µέσο όρο.

Για ποιο λόγο κατά τη γνώµη σας εµφανίζεται αυτή η υστέρηση στη ελληνική αγορά ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ.;

Θα λέγαµε ότι µια από τις χαρακτηριστικές ιδιαιτερότητες που παρουσιάζει η κατηγορία αυτή στην Ελλάδα είναι η σύγχυση που παρατηρείται αναφορικά µε την κατηγοριοποίηση των προϊόντων, τόσο στο µυαλό αρκετών φαρµακοποιών, όσο και στις βάσεις δεδοµένων που διατηρούν οι εταιρείες ερευνών και οι προµηθευτές. Οι λόγοι που οδηγούν σε αυτή σύγχυση είναι πολλοί. Κατ' αρχάς, πολλά σκευάσµατα µε άδεια συµπληρώµατος διατροφής αλλά και καλλυντικού, φαρµάκου ή medical device καταχωρούνται στα ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. ή λόγω άγνοιας θεωρείται αµέσως ότι ανήκουν στα ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. Ο φαρµακοποιός είναι ελλιπώς ενηµερωµένος για τις διαφορές στις κατηγορίες σκευασµάτων που έχουν παρόµοιες θεραπευτικές ενδείξεις, αλλά διαφορετικούς τύπους άδειας από τον Ε.Ο.Φ. Πολύ συχνά επίσης, ιδιαίτερα πριν την δηµοσίευση της λίστας των ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. από τον Ε.Ο.Φ., υπάρχουν αλλαγές στην άδεια ενός φαρµακευτικού σκευάσµατος από αµιγώς συνταγογραφούµενο (Rx) σε ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ., φαινόµενο για το οποίο χρησιµοποιούµε τον όρο «switch». Επιπλέον, υπάρχουν ακόµη και σκευάσµατα που κυκλοφορούν ταυτόχρονα σε µορφή Rx και ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ., είτε σε διαφορετική µορφή, είτε σε διαφορετική συσκευασία. Για παράδειγµα, το Nicorette inhaler είναι Rx, ωστόσο οι αντίστοιχες τσίχλες είναι MΗ.ΣΥ.ΦΑ. Βεβαίως, παρά τη σύγχυση που επικρατεί για τις κατηγορίες των ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ., τα κριτήρια που πληρούνται και αποτελούν απόλυτες προϋποθέσεις για την έγκριση της άδειας των σχετικών σκευασµάτων από τον Ε.Ο.Φ. είναι η ελεγµένη αποτελεσµατικότητα και η ασφάλεια, συνθήκες που πρέπει να εξασφαλίζονται ταυτοχρόνως και που δεν καλύπτονται από καµία άλλη κατηγορία προϊόντων.

Λαµβάνοντας υπ' όψιν όλες τις γνωστές «στρεβλώσεις» του φαρµακευτικού τοµέα, ποιες είναι κατά γνώµη σας οι προϋποθέσεις για µια υγιή ανάπτυξη της αγοράς ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ.;

Οι προϋποθέσεις για να πραγµατοποιηθεί σε σωστές βάσεις η ανάπτυξη αυτής της αγοράς, βασίζονται στους εξής τρεις άξονες αναγκαίων µέτρων:

1. Αποδέσµευση της δαπάνης αγοράς ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. από την κρατική δαπάνη των ασφαλιστικών ταµείων – κάτι που έχει ήδη υλοποιηθεί. Αυτή αναµένεται να οδηγήσει στη µερική απελευθέρωση των τιµών, όπως ισχύει σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες.

2. Εναρµόνιση των αδειών των υφιστάµενων αλλά και των νέων προϊόντων ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ., των τιµών τους και του περιθωρίου κέρδους τους µε τις ευρωπαϊκές πρακτικές.

3. Προσεκτική και υπεύθυνη ενηµέρωση του καταναλωτή για τα χαρακτηριστικά των ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ., τόσο µε τη βοήθεια των µέσων ενηµέρωσης, όσο και µέσω των ίδιων των φαρµακοποιών.

Σε ό,τι αφορά στους ίδιους τους καταναλωτές, ποιο είναι το ανταγωνιστικό πλεονέκτηµα των ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. που θα µπορούσε να τους κάνει να στραφούν στη χρήση τους;

Ο καταναλωτής σήµερα δέχεται πολλά και συγκεχυµένα µηνύµατα για την αντιµετώπιση των προβληµάτων υγείας, συνεπώς είναι σαφής η ευθύνη των επιχειρήσεων που διαχειρίζονται τα ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. για την πλήρη ενηµέρωσή του. Ένα µεγάλο πλεονέκτηµα είναι ότι τα ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. είναι η µόνη κατηγορία φαρµακευτικών σκευασµάτων που επιτρέπεται να «επικοινωνεί» απευθείας µε τον καταναλωτή, υπό προϋποθέσεις και κανόνες βεβαίως που ορίζει ο Εθνικός Οργανισµός Φαρµάκων. Βεβαίως, ως χώρος πρωτοβάθµιας υγειονοµικής περίθαλψης που είναι το φαρµακείο, έχει το σηµαντικότερο ρόλο στην ενηµέρωση του καταναλωτή για τα θέµατα υγείας, αλλά και ακόµη µεγαλύτερο ρόλο στη διαχείριση της κατηγορίας των ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. Ένα ακόµη σηµαντικό πλεονέκτηµα των προϊόντων ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. είναι το ότι απαντούν στην ανάγκη του καταναλωτή για αυτοθεραπεία, ενώ η δράση τους συνοψίζεται σε δύο λέξεις: αποτελεσµατικότητα και ασφάλεια. Οι µελέτες που υποστηρίζουν τα προϊόντα ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. και ακόµη περισσότερο, η µακροχρόνια και ασφαλής χρήση τους είναι τα στοιχεία στα οποία θα βασιστεί ο φαρµακοποιός για την επιλογή του κατάλληλου προϊόντος ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ., αναλόγως βεβαίως µε τη θεραπευτική ανάγκη και τον ασθενή που ζητάει τη βοήθειά του. Ωστόσο, το ερώτηµα είναι κατά πόσο άραγε είναι έτοιµος ο φαρµακοποιός να ανταποκριθεί στην πρόκληση των ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. και της «αυτοθεραπείας».

Έχετε υπ' όψιν σας τέτοιες µελέτες που αναφέρονται στο πώς αντιµετωπίζουν οι Έλληνες φαρµακοποιοί την κατηγορία των ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ;

Εµείς ως Johnson & Johnson έχουµε κάνει δική µας µελέτη για τις αντιλήψεις και τη γνώση του φαρµακοποιού πάνω στις κατηγορίες προϊόντων ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ, από την οποία προέκυψαν τα εξής χρήσιµα συµπεράσµατα:

1. Ο φαρµακοποιός αναγνωρίζει στην κατηγορία ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. σκευάσµατα που προάγουν την επαγγελµατική του ταυτότητα και ιδιαιτερότητα.

2. Ο φαρµακοποιός έχει µια συγκεχυµένη εικόνα για τις κατηγορίες των ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. Κατανοεί βεβαίως την ευκαιρία ανάπτυξης, αλλά δε γνωρίζει πώς µπορεί να την αξιοποιήσει.

3. Συνήθως φοβάται να προτείνει ένα σκεύασµα ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. όταν δεν έχει σαφή γνώση των ενδείξεων και του φαρµακευτικού σκευάσµατος.

4. Θέτει πάντα σε προτεραιότητα την ασφάλεια του ασθενούς, ακόµη και σε βάρος της αποτελεσµατικότητας, ιδιαίτερα όταν πρόκειται για περιστατικά τα οποία πιστεύει ότι µπορεί να αντιµετωπίσει µε βιταµίνες ή δερµοκαλλυντικά, όπως είναι για παράδειγµα τα περιστατικά της τριχόπτωσης.

5. Είναι απολύτως απαραίτητη η διαφηµιστική προώθηση των προϊόντων ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ., έτσι ώστε να δοθεί στο φαρµακοποιό η σιγουριά της πώλησης προϊόντων µε επώνυµη ζήτηση.

Παρά τις όποιες συγχύσεις και υστερήσεις, διαβλέπετε κάποια θετική πορεία της εν λόγω αγοράς για το φαρµακείο στο µέλλον;

Υπάρχουν σαφείς ενδείξεις ότι η αυτή αγορά αποτελεί µια ευκαιρία ανάπτυξης για το ελληνικό φαρµακείο του αύριο! Εξάλλου, κατά τα τελευταία πέντε χρόνια, το σύνολο των κατηγοριών ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. παρουσιάζει µια τάση υγιούς ανάπτυξης, µε µέσο ρυθµό αύξησης της τάξης του 5%. Βεβαίως, µέσα στο 2010 η αγορά παρουσιάζει πτωτικές τάσεις λόγω της µείωσης των τιµών που πραγµατοποιήθηκε το Μάιο σε όλα τα φαρµακευτικά σκευάσµατα. Κατά τα επόµενα χρόνια λοιπόν, η αγορά αναµένεται να εµφανίσει σηµαντική ανάπτυξη, στα πρότυπα των άλλων ευρωπαϊκών χωρών. Ένας σηµαντικός παράγοντας που αναµένεται να συµβάλει στην ανάπτυξη της κατηγορίας αυτής διεθνώς είναι το «switch», δηλαδή, όπως αναφέραµε και πριν, η αλλαγή της άδειας του σκευάσµατος από συνταγογραφούµενο φάρµακο σε ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ., µετά από αίτηση της φαρµακευτικής βιοµηχανίας και ανάλογη έγκριση των διεθνών οργανισµών φαρµάκου. Εξάλλου, πέρα από όλα τα παραπάνω, τα ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. αναµένεται ότι θα γνωρίσουν ανάπτυξη στην Ελλάδα και από την εστίαση των φαρµακευτικών εταιρειών στην εν λόγω κατηγορία, µε παράλληλη επένδυση στη διαφηµιστική τους υποστήριξη.

Η αισιόδοξη αυτή προσέγγιση µπορεί να ισχύει ακόµη και υπό τις σηµερινές συνθήκες κρίσης και ύφεσης στην αγορά;

Πιστεύω πως ισχύει ήδη. Σε µια περίοδο κρίσης όπως αυτή, όλα δείχνουν ότι τα σκευάσµατα ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. θα προσφέρουν µια σηµαντική διέξοδο για τα φαρµακεία. Οι φαρµακευτικές βιοµηχανίες αναγνωρίζουν ήδη τη συγκεκριµένη ευκαιρία και δραστηριοποιούνται όλο και περισσότερο στην ανάπτυξη νέων προϊόντων που θα ανταποκρίνονται στις ανάγκες του καταναλωτή. Βεβαίως, είναι σηµαντικό οι εµπλεκόµενοι φορείς να στηρίξουν την ανάπτυξη της κατηγορίας, θεσπίζοντας ξεκάθαρους κανόνες και ρόλους σε όλα τα στάδια της αλυσίδας παραγωγής, πώλησης, διανοµής και προώθησης. Επίσης, είναι ακόµη πιο σηµαντική η συνεργασία µεταξύ βιοµηχανίας, φορέων και φαρµακείου, έτσι ώστε η ενηµέρωση του καταναλωτή να είναι προσεκτική και υπεύθυνη. Ο φαρµακοποιός καλείται, περισσότερο από ό,τι στο παρελθόν, να πάρει την τύχη της επιχείρησής του στα χέρια του και να εκπαιδευτεί κατάλληλα, για να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις, τόσο τις επιχειρηµατικές, όσο και τις επιστηµονικές. Είναι δεδοµένο ότι στο µέλλον ο καταναλωτής θα στραφεί ακόµη περισσότερο στο φαρµακείο για να καλύπτει τις ανάγκες του στην πρωτοβάθµια περίθαλψη, ενώ είναι επίσης ξεκάθαρο ότι ο νέος καταναλωτής θα είναι πολύ καλά ενηµερωµένος για τα θέµατα υγείας, συνεπώς θα αναζητά το φαρµακείο που θα του προσφέρει υπηρεσίες υψηλού επιπέδου, στις οποίες θα συµπεριλαµβάνεται και η επιλογή των κατάλληλων ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ.