Quo vadis?

του Κωνσταντίνου Κακονίκου, φαρμακοποιού MSc

Στο κείμενο που ακολουθεί θα ήθελα να μεταφέρω σκέψεις και προβληματισμούς για το μέλλον της άσκησης του φαρμακευτικού επαγγέλματος.

Είναι γενική διαπίστωση ότι με το πέρασμα του χρόνου δημιουργείται ένα νέο περιβάλλον σε πολλά επίπεδα, στο οποίο καλείται να προσαρμοστεί ο φαρμακοποιός. Φυσικά με τον ρυθμό που δημιουργούνται εξελίξεις, το ζητούμενο είναι πλέον οι φαρμακοποιοί να «σηκώσουν κεφάλι» και να δημιουργήσουν οι ίδιοι σαν κοινότητα το νέο περιβάλλον και όχι να προσαρμόζονται στις εκάστοτε εξελίξεις. Να γίνουν proactive (προνοητικά δραστικοί) και όχι reactive (αντανακλαστικά δραστικοί). Ο μακαρίτης γκουρού του management Peter Drucker έλεγε ότι το μέλλον συμβαίνει τώρα και απλώς χρειάζεται να είσαι προσεκτικός για να το ανακαλύψεις…

Βασισμένος σε αυτή την απλή αντίληψη θα έλεγα ότι ο φαρμακοποιός συνιστά μια εξαιρετικά ιδιαίτερη επιστημονική οντότητα. Η ακαδημαϊκή του εκπαίδευση είναι μοναδική. Περιλαμβάνει γνωστικά αντικείμενα ιατρικού πυρήνα, γενικής θεωρητικής και εξειδικευμένα εφαρμοσμένης χημείας, και ολοκληρώνεται με πρακτική εξάσκηση σε πραγματικά εργασιακά περιβάλλοντα όπως το νοσοκομειακό, του φαρμακείου στην κοινότητα κλπ. Με αυτό το ακαδημαϊκό φορτίο ο φαρμακοποιός είναι μοναδική περίπτωση επιστήμονα που έχει ισορροπημένη αίσθηση του τι είναι φάρμακο. Πόσο σημαντικό είναι να μην το φοβάσαι σαν μαγικό φίλτρο αλλά να του φέρεσαι με προσοχή και σεβασμό…

Τα πλαίσια και οι παράγοντες που θα διαμορφώσουν την αγορά των φαρμακευτικών προϊόντων και υπηρεσιών τα επόμενα χρόνια κατά γενική (και βιβλιογραφική) ομολογία είναι :

Τα δημογραφικά χαρακτηριστικά :

Α. Η γήρανση του πληθυσμού. Η αύξηση του προσδόκιμου επιβίωσης πάει χέρι χέρι με την αύξηση της κατανάλωσης φαρμάκων. Ο ιδρυματισμός, η αύξηση του μέσου μορφωτικού επιπέδου της τρίτης ηλικίας, η αύξηση του βιοτικού της επιπέδου θα επηρεάσουν τα αντίστοιχα μεγέθη. Πολλοί υπερήλικες Έλληνες διάγουν εξαιρετικά αξιοπρεπή βίο, αλλά η οπτική τους οξύτητα δεν είναι άριστη, η ευκολία να μετακινηθούν δεν είναι ιδανική, η καρδιά τους θέλει προσοχή κλπ. Οι φαρμακοποιοί πρέπει να αποκτήσουν πρόσθετους ρόλους στην διαχείριση τέτοιων πληθυσμών.

Β. Η αλλαγή των εθνολογικών χαρακτηριστικών του Ελλαδικού πληθυσμού. Οι οικονομικοί μετανάστες φέρνουν μαζί τους και στοιχεία της θεραπευτική της πατρίδας τους. Πολλές φορές αλλοιώνουν και τα επιδημιολογικά χαρακτηριστικά του τόπου προορισμού (πχ εμφάνιση ξεχασμένων ασθενειών). Μερικές φορές μεταφέρουν και συνταγογραφικές συνήθειες της πατρίδας τους (πχ μετεγκατεστημένος ιατρός κλπ). Οι καλοί φαρμακοποιοί πρέπει να δείξουν αυξημένη ευαισθησία στην προσέγγιση τους.

Γ. Η αλλαγή στον τρόπο λήψεως αποφάσεων θεραπευτικών επιλογών από πχ. Τον αυξανόμενο αριθμό μονογονεικών οικογενειών, το αυξανόμενο εισόδημα των εργαζομένων γυναικών κλπ

Οι κοινωνικές αντιλήψεις

Α. Τα γενικά πιστεύω σε σχέση με τα φάρμακα, τις ασθένειες και τις θεραπευτικές προσεγγίσεις. Πρόκειται για σημαντικό παράγοντα που μπορεί να διαμορφωθεί από πολλαπλά ερεθίσματα είτε προς την κατεύθυνση της αύξησης της κατανάλωσης φαρμάκων είτε προς την κατεύθυνση της μείωσης.

Αξίζει κάποιος να εξετάσει το χαμηλό ποσοστό εμβολιασμού κατά του ιού Η1Ν1 στην Ελλάδα και σε άλλες κοινότητες. Ο χαμηλός δείκτης εμβολιασμού δεν ήταν αποτέλεσμα κάποιας επιστημονικής τεκμηρίωσης ή έλλειψης ενημέρωσης από τους κρατικούς φορείς. Ήταν αποτέλεσμα ενός «πιστεύω» για την αναγκαιότητα και την ασφάλεια του εμβολιασμού που διαμορφώθηκε από τα ΜΜΕ και από συζητήσεις στόμα με στόμα. Αντίστοιχα χαμηλό είναι και το ποσοστό εμβολιασμού των Ελληνίδων για τα στελέχη HPV που είναι υπεύθυνα για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας. Αν και τα ασφαλιστικά ταμεία πλέον καλύπτουν κατά 100% την δαπάνη για το δαπανηρό εμβόλιο δεν σχηματίστηκε καμία ουρά έξω από τα φαρμακεία. Οι φαρμακοποιοί είναι υποχρεωμένοι να λειτουργούν σε τέτοια περιβάλλοντα αντιλήψεων και να σηκώνουν την υπεύθυνη σημαία της ενημέρωσης που δεν πρέπει να έχει προσωπικό αλλά υπεύθυνο χαρακτήρα.

Στο μέλλον δεν είναι απίθανο όπως έχει γίνει καμπάνια για την ορθολογική χρήση των αντιβιοτικών, να δούμε αντίστοιχες καμπάνιες για τα φάρμακα κατά της υπέρτασης που θα ενημερώνουν για το ποιοι πρέπει να λαμβάνουν τέτοιες θεραπείες ή ακόμα και να προτρέπουν τους ασθενείς προς συγκεκριμένες κατευθύνσεις προς όφελος του συστήματος υγείας ή των φαρμακευτικών εταιρειών.

Β. Η εμπιστοσύνη στο σύστημα υγείας. Αν υπάρχει η αντίληψη ότι το σύστημα υγείας και οι εκφραστές δεν είναι αξιόπιστοι αυτό έχει αντίκτυπο και στην δουλειά του φαρμακοποιού.

Καλύτερα να σου βγει το μάτι παρά το όνομα σε μερικές περιπτώσεις. Ενδεικτικά κάποιες αντιλήψεις που συναντώ στην καθημερινή μου πρακτική :

«Ένας ταμειακός γιατρός είναι πιθανότερο να μη μου γράψει καλά φάρμακα ή να με φορτώσει για να πάρει την προμήθεια του από τις εταιρείες….»

«Σε δημόσιο νοσοκομείο μάλλον λάθος θα έχουν κάνει τα γιατρουδάκια…»

Γ. Η άμεση (ΜΗΣΥΦΑ) και έμμεση διαφήμιση προς τους ασθενείς-καταναλωτές. Στο μέλλον θα έχει μεγαλύτερο ρόλο στην διαμόρφωση αντίληψης από τους ασθενείς για την θεραπεία που θέλουν. Συχνά και για την διάγνωση τους. Θα αυξάνεται διαρκώς στο μέλλον ο αριθμός των ασθενών που ζητάνε συγκεκριμένη φαρμακευτική αγωγή. Το διαδίκτυο παίζει ήδη τον δικό του ρόλο. Οι καλοί φαρμακοποιοί δεν είναι προκατειλημμένοι αλλά προσφέρουν πρόσθετη και έγκυρη ενημέρωση (και εκπαίδευση) στους ασθενείς τους.

Ασφαλιστικά Ταμεία

Α. Η δυνατότητα των ασφαλιστικών ταμείων να εξελίξουν σύνθετους μηχανισμούς και διαδικασίες που θα εξασφαλίζουν αξιοπρεπή πρόσβαση στους ασφαλισμένους σε κάθε θεραπεία που θα έχουν ανάγκη. Η χρήση μόνο οικονομικών όρων για τα ασφαλιστικά ταμεία είναι ξεπερασμένη. Ο σκοπός δεν μπορεί να είναι να δαπανούμε τόσα χρήματα ή τόσα λιγότερα κάθε χρόνο. Ο σκοπός πρέπει να είναι να εξασφαλίζεται η υγεία των Ελλήνων. Αν για τα φάρμακα απαιτούνται συγκεκριμένα χρήματα πρέπει να δαπανώνται συγκεκριμένα χρήματα. Η προσωπική μου αντίληψη είναι ότι δεν είναι τραγικά τα ποσά που δαπανούν τα ασφαλιστικά ταμεία για την φαρμακευτική δαπάνη. Τραγική είναι η σχέση τι πληρώνει ως προς το τι παίρνεις. Από την μεριά των φαρμακοποιών βέβαια, χωρίς να έχω στοιχεία συγκεκριμένη μελέτης, αν όλα τα νοσοκομεία τα φέρναμε σε μέσο όρο, αν όλα τα ταμειακά/ιδιωτικά ιατρεία τα φέρναμε σε μέσο όρο και αν κάναμε και το ίδιο για τα φαρμακεία, ο Έλληνας είναι περισσότερο ικανοποιημένος με τα φαρμακεία.

Β. Λίστα φαρμάκων.

Γ. Η περιορισμένη πρόσβαση σε ασφαλιστικές παροχές για πολλούς διαβιούντες στην Ελλάδα. Είναι ακριβές ότι οι ανασφάλιστοι δεν αντέχουν οικονομικά να πληρώνουν φαρμακευτικές αγωγές ειδικά για χρόνιες νόσους κλπ

Δ. Η έλλειψη πληροφόρησης των καλύψεων κάποιων ασφαλισμένων. Μερικές φορές χρειάζεται να το «ψάξεις» για να ξέρεις ότι δικαιούσαι για παράδειγμα αν είσαι ασθενής με σακχαρώδη διαβήτη τύπου ΙΙ ότι δικαιούσαι αναλώσιμα αυτομέτρησης. Επίσης «τυχαίνει» να μην έχουν ενημερωθεί ασφαλισμένοι αρκετών ταμείων ότι αν είσαι άνω των 65 προτείνεται ο ανά πενταετία αντιπνευμονιοκοκκικός εμβολιασμός με πλήρη κάλυψη του ταμείου. Οι φαρμακοποιοί, στα πλαίσια του κοινωνικού και επαγγελματικού τους ρόλου πρέπει να είναι σε θέση να δίνουν υπεύθυνη ενημέρωση για τέτοια ζητήματα.

Ανταγωνισμός

Ο ανταγωνισμός στα φαρμακεία έχει συγκεκριμένους κανόνες. Τα φάρμακα είναι διατιμημένα και τα ωράρια συγκεκριμένα. Ο ανταγωνισμός θα πρέπει να κινείται στο πλαίσιο της ποιότητας των προσφερόμενων υπηρεσιών. Συχνά τα φαρμακεία δέχονται ανταγωνισμό από κανάλια θεραπευτικά που σκοπό έχουν να παρακάμψουν τα φαρμακεία (πχ εταιρείες παροχής συμπληρωμάτων διατροφής σε νοσοκομειακούς ασθενείς, κατ’ οίκον παραδόσεις προϊόντων πχ νεφελοποιητές σε κόστος πολλαπλάσιο των προϊόντων που διαθέτουν τα φαρμακεία).

Τεχνολογία

Α. Λογισμικά διαχείρισης φαρμακείων. Πιθανότατα θα εξελιχθούν εξαιρετικά γρήγορα. Τα λογισμικά που κυκλοφορούν σήμερα παρέχουν βασικές δυνατότητες ενώ οι πλειοψηφία των φαρμακοποιών αξιοποιούν μικρό μέρος από αυτές.

Β. Διαδίκτυο. ’λλαξε την αγορά. Οι καταναλωτές είναι ενημερωμένοι καλύτερα ενώ αναζητούν και καλύτερες τιμές. Οι φαρμακοποιοί δεν έχουν άλλη επιλογή από το να καλωσορίσουν το νέο περιβάλλον τόσο σε επίπεδο πληροφόρησης και επικοινωνίας όσο και επιχειρηματικότητας.

Γ. Αυτοματοποίηση στην εκτέλεση συνταγών (ρομπότ). Θα ελευθερώσουν πόρους στους φαρμακοποιούς για περισσότερη και καλύτερη επικοινωνία.

Δ. Απρόβλεπτες εξελίξεις στην τεχνολογία. Η δουλειά οποιουδήποτε είναι πιθανότερο να εξαφανιστεί από μία νέα συναρπαστική τεχνολογία παρά από έναν καλύτερο ανταγωνιστή. Ο φαρμακοποιός μπορεί να υποφέρει από μία νέα τεχνολογία περισσότερο από ότι από έναν καλύτερο νέο φαρμακοποιό που θα ανοίξει κοντά του πχ. Να χάσει όλες τις συνταγές αντιυπερλιπιδαιμικών φαρμάκων γιατί λειτούργησε τμήμα βιοτεχνολογικής γονιδιακής ενέσιμης άπαξ θεραπείας σε κοντινό νοσοκομείο. Οι κατασκευαστές καροτσών για άλογα δεν εξαφανίστηκαν επειδή κάποιος έφτιαξε καλύτερες καρότσες… αλλά κάποιοι από αυτούς εξελίχθηκαν σε κατασκευαστές αυτοκινήτων...

Σαν σύνθεση των παραπάνω στο άμεσα ορατό μέλλον το πιθανότερο σενάριο είναι να υπάρχει όλο και περισσότερη δουλειά (συνταγές, ασθενείς) για τους φαρμακοποιούς (όχι απαραίτητα για τα φαρμακεία) με όλο και μικρότερο περιθώριο κέρδους. Αναπόφευκτα στο μέλλον τελικά οι φαρμακοποιοί θα κάνουν αυτό για το οποίο θα έχει αξία να πληρώνονται να κάνουν...

Είστε φαρμακοποιός και θέλετε να δημοσιεύσουμε άρθρα σας στο site του "Φαρμακευτικού Κόσμου";

Στείλτε μας τα κείμενα σας στην ηλεκτρονική διεύθυνση: info@farmkosm.gr

(Η παροχή ισχύει μόνο για τα μέλη του "Φαρμακευτικού Κόσμου". Αν δεν είστε ήδη μέλος, μπορείτε να εγγραφείτε εύκολα και γρήγορα, ακολουθώντας το παρακάτω link: ΕΓΓΡΑΦΗ ΜΕΛΟΥΣ)