Προσεγγίζοντας τον ασθενή με καρκίνο του πνεύμονα στο φαρμακείο

Προσοχή!

• Μην είστε πάντα σίγουρος ότι ο καρκινοπαθής ασθενής γνωρίζει ότι πάσχει από καρκίνο. Αρκετά συχνά του ανακοινώνεται από το γιατρό, σε συμφωνία με το οικείο του περιβάλλον, κάποια άλλη νόσος. Ακόμη κι αν ο ασθενής το γνωρίζει, μη χρησιμοποιείτε τη λέξη καρκίνος κατά την επικοινωνία σας με αυτόν. Ο όρος νεοπλασία είναι καλύτερος.

• Μη συζητάτε από κοινού με τον καρκινοπαθή ασθενή σας την κατάστασή του παρουσία άλλων. Υπάρχει ο κίνδυνος συναισθηματικών παρεκτροπών και λανθασμένων συζητήσεων και υποδείξεων.

• Κάθε καπνιστής με έντονο βήχα, με ή χωρίς αιμόπτυση, θα πρέπει να παραπέμπεται άμεσα για ιατρική εξέταση. Προσπαθήστε να πείσετε τον ασθενή ότι, εάν του χορηγήσετε αντιβηχικά, υπάρχει κίνδυνος να κάνετε απόκρυψη (masking) της νόσου. Χωρίς να φοβίσετε υπερβολικά τον ασθενή, ζητήστε του να εξεταστεί επειγόντως. Επειδή και ο ίδιος ο ασθενής, όπως όλοι οι καπνιστές, έχουν πάντα τον καρκίνο του πνεύμονα κατά νου, είναι πιθανόν να σας ρωτήσει εάν αυτό φοβάστε. Πείτε του ότι και άλλες νόσοι του πνεύμονα χαρακτηρίζονται από βήχα (όπως, π.χ., η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια που επίσης σχετίζεται με το κάπνισμα). Επίσης και άλλες νόσοι του πνεύμονα σχετίζονται με αιμόπτυση (όπως η φυματίωση). Για το λόγο αυτό θα πρέπει ο ασθενής να επισκεφτεί το γιατρό του, για να είναι 100% σίγουρος ότι δεν πρόκειται για κάτι άλλο «που έχει κατά νου».

Η νόσος

Ο πρωτογενής καρκίνος του πνεύμονα είναι ο συχνότερος καρκίνος στους άνδρες (22%) και στις γυναίκες (20%). Επιπλέον είναι το κυριότερο αίτιο θανάτου στους άνδρες (35%) και στις γυναίκες (30%).

Το κάπνισμα ευθύνεται για πάνω από το 90% των περιστατικών στους άνδρες και περίπου 70% στις γυναίκες. Ακολουθούν η έκθεση σε επαγγελματικούς βλαβερούς παράγοντες όπως ο αμίαντος, το αρσενικό, το χρώμιο, το νικέλιο, η ατμοσφαιρική ρύπανση και η ακτινοβολία. Η επίπτωση του καπνίσματος είναι δοσοεξαρτώμενη και μειώνεται σε περίπτωση διακοπής του καπνίσματος.

Τα δύο ουσιαστικότερα συμπτώματα της νόσου, από τη σκοπιά του φαρμακοποιού, είναι η παρουσία βήχα και αιμόπτυσης. Στα τελικά στάδια της νόσου εμφανίζεται μεγάλη απώλεια σωματικού βάρους που συνοδεύεται από έντονη καταβολή.

Ο μέσος όρος επιβίωσης ασθενών με βρογχογενές καρκίνωμα που παραμένει χωρίς θεραπεία είναι 8 μήνες. Ανάλογα με το είδος και το στάδιο της νόσου, η αντιμετώπιση γίνεται με χημειοθεραπεία, ακτινοθεραπεία ή χειρουργική επέμβαση.

Ο ασθενής

• Συνήθως είναι καπνιστής.

• Συχνότερα είναι άνδρας αν και η επίπτωση του καρκίνου του πνεύμονα αυξάνει στο γυναικείο πληθυσμό τα τελευταία χρόνια.

• Βρίσκεται συνήθως σε ηλικία μεταξύ 45-70 χρόνων.

• Ανήκει συνήθως στους τρομοκρατημένους ασθενείς, καθώς και στους ασθενείς που είναι επιρρεπείς αφενός μεν στη λήψη «και δεύτερης και τρίτης επιστημονικής γνώμης», αφετέρου δε στο άκουσμα οποιασδήποτε θετικής ή αρνητικής εμπειρίας από άλλους ασθενείς, συγγενείς, γνωστούς και φίλους. Η κακή πρόγνωση του καρκίνου του πνεύμονα σε συνδυασμό με την κακή φυσική του κατάσταση εντείνει την αγωνία του.

Ενέργεια φαρμακοποιού

• Ενθαρρύνετε τον ασθενή. Μην απαντάτε σε ερωτήματα του ασθενή που έχουν σχέση με το προσδόκιμο επιβίωσης. Το μόνο που μπορείτε να του πείτε είναι ότι το πόσο θα ζήσει εξαρτάται μονάχα από το πόσο εκείνος επιθυμεί. Xρησιμοποιήστε το επιχείρημα ότι οι νέες μέθοδοι θεραπείας είναι απείρως αποτελεσματικότερες από τις παλαιότερες.

• Βοηθήστε τον ασθενή να συμμορφωθεί στις εντολές του γιατρού. Πείτε στον ασθενή ότι οι ανεπιθύμητες ενέργειες που πιθανόν παρατηρεί ή που θα παρατηρήσει είναι ένα σημάδι ότι το φάρμακο δρα. Η αποστολή των αντικαρκινικών φαρμάκων, σε αντίθεση με οποιοδήποτε άλλο φάρμακο, δεν είναι να τροποποιήσουν κάποια λειτουργία του οργανισμού. Είναι να σκοτώσουν τα καρκινικά κύτταρα. Γι’ αυτό χρειάζεται υπομονή και ανοχή στις ανεπιθύμητες ενέργειες. Ζητήστε από τον ασθενή να συζητήσει το θέμα αυτό με το γιατρό του και να μη λαμβάνει από μόνος του φάρμακα για την αντιμετώπιση των ανεπιθύμητων ενεργειών των φαρμάκων του.

• Φροντίστε να διαθέτετε πάντοτε τη φαρμακευτική αγωγή που αναγράφεται στη συνταγή είτε πρόκειται για την κύρια αγωγή είτε πρόκειται για υποστηρικτική θεραπεία. Για τον αγχωμένο αυτό ασθενή η απώλεια έστω και μίας δόσης εντείνει την αγωνία του.

• Μη χορηγείτε στον ασθενή βιταμίνες και αντιοξειδωτικά χωρίς την άδεια του ογκολόγου. Αρκετά από τα αντικαρκινικά φάρμακα χρειάζονται οξειδωτικό περιβάλλον ή προκαλούν τα ίδια οξείδωση για να δράσουν. Η αλλαγή του περιβάλλοντος αυτού θεωρείται μεγάλο επιστημονικό και ηθικό σφάλμα.

Εάν ο ασθενής εμφανίσει βήχα και αιμόπτυση και μετά από προσεκτικές ιατρικές εξετάσεις αποδειχτεί ότι δεν πάσχει από καρκίνο, είναι μια ευκαιρία πρώτης τάξης για το φαρμακοποιό να συμβάλει στην πρόληψη της νόσου:

• Εξηγήστε στον ασθενή την επιδημιολογία και την κακή πρόγνωση της νόσου.

• Συζητήστε με τον ασθενή τις δευτερογενείς επιπτώσεις της ζωής με το τσιγάρο (κακή φυσική κατάσταση, πνευματική εξάρτηση, αλλοιώσεις της όσφρησης, γεύσης, κακοσμία-«στόμα σαν τασάκι», κοσμητικές αλλοιώσεις του δέρματος).

• Εξηγήστε στον ασθενή ότι υπάρχουν σήμερα μέτρα για τη διακοπή του καπνίσματος από τα υποκατάστατα νικοτίνης μέχρι τη φαρμακευτική αγωγή. Πείτε του ότι με την πληθώρα των επιλογών που υπάρχουν, και με τη βοήθεια ενός ειδικού, θα μπορέσει στην αρχή να περιορίσει και στη συνέχεια να διακόψει το κάπνισμα. Κάντε του σαφές όμως ότι δεν υπάρχει τρόπος απλής ελάττωσης του καπνίσματος. Ο στόχος θα πρέπει να είναι η πλήρης διακοπή.

• Μη συνιστάτε στον καπνιστή πελάτη σας συμπληρώματα διατροφής πλούσια σε μεγάλες δόσεις βιταμίνης Α και Ε. Μελέτη που δημοσιεύτηκε σχετικά πρόσφατα στο περιοδικό JAMA κατέδειξε ότι οι καπνιστές στους οποίους χορηγήθηκαν καροτενοειδή είχαν περισσότερες πιθανότητες να αναπτύξουν καρκίνο σε σχέση με τους μη καπνιστές. Να έχετε όμως κατά νου ότι ο καπνιστής έχει τις διπλάσιες ανάγκες σε βιταμίνη C σε σχέση με το μη καπνιστή.