Η υγείας σας πριν, μετά και κατά τη διάρκεια του ταξιδιού

Καθώς πλησιάζει η περίοδος των καλοκαιρινών αδειών, αρκετοί ίσως σκεφτούν να πραγματοποιήσουν κάποιο ταξίδι στο εξωτερικό. Και ενώ στη χώρα μας -χάρη στις επικρατούσες (ευνοϊκές για εμάς) περιβαλλοντικές/κλιματολογικές συνθήκες, στις συνθήκες διαβίωσης και στους εμβολιασμούς που όλοι έχουμε λάβει στην παιδική ηλικία- δεν διατρέχουμε ιδιαίτερο κίνδυνο για μολυσματικές/παρασιτικές ασθένειες, δεν ισχύει το ίδιο για άλλους «εξωτικούς» προορισμούς (αναπτυσσόμενες και τροπικές χώρες), στους οποίους διάφορες νόσοι (ελονοσία, φυματίωση, ηπατίτιδες, πολιομυελίτιδα, χολέρα, κίτρινος πυρετός κλπ) ενδημούν.

Η ανάγκη για έγκαιρη ενημέρωση των ταξιδιωτών σε θέματα υγείας που μπορούν να υφίστανται στα μέρη τα οποία επισκέπτονται και για προστασία τόσο της υγείας τους όσο και των συνανθρώπων τους, δημιούργησε τον κλάδο της «Ταξιδιωτικής Ιατρικής».

Σήμερα λειτουργούν και στην Ελλάδα υπηρεσίες ταξιδιωτικής ιατρικής, με εξέχον το Γραφείο Ταξιδιωτικής Ιατρικής του Κέντρου Ελέγχου & Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ.) του υπουργείου Υγείας (τηλέφωνα επικοινωνίας: 210 5212193, 210 5212194, 210 5212195).

Σε αυτά ο κάθε πολίτης μπορεί να ενημερωθεί έγκυρα από εξειδικευμένο προσωπικό (παθολόγους, λοιμωξιολόγους) για τους κινδύνους υγείας που εγκυμονεί το ταξίδι σε κάποια χώρα, για τα απαραίτητα προληπτικά μέτρα που θα πρέπει να λάβει, για τυχόν εμβολιασμούς που ενδείκνυνται ή χρειάζονται και για τον έλεγχο της κατάστασης της υγείας του μετά το πέρας του ταξιδιού.

Πότε πρέπει να απευθύνεται ο ταξιδιώτης σε υπηρεσία Ταξιδιωτικής Ιατρικής για πληροφορίες;

Η εκτίμηση και η διαχείριση κινδύνου του ταξιδιώτη συνιστάται να γίνεται έγκαιρα, τουλάχιστον 6 εβδομάδες πριν το ταξίδι. Ωστόσο, είναι πολλοί οι ταξιδιώτες που απευθύνονται σε επαγγελματίες υγείας Ταξιδιωτικής Ιατρικής την τελευταία στιγμή. Στην κατηγορία αυτή επίσης κατατάσσονται εθελοντές, σώματα ασφαλείας και αποστολές ανθρωπιστικής βοήθειας που αναγκάζονται να ταξιδέψουν επειγόντως σε μη αστικές περιοχές υψηλού κινδύνου ή σε περιοχές που έχουν πληγεί από φυσικές καταστροφές ή πολέμους.

Τι μπορεί να χορηγηθεί στον «ταξιδιώτη της τελευταίας στιγμής»;

1. Εμβόλια

• Εμβόλια που χορηγούνται σε μικρό χρονικό διάστημα δεν προσφέρουν ικανοποιητική ανοσία και επομένως δεν παρέχουν επαρκή προστασία κατά τη διάρκεια του ταξιδιού.
• Σε περίπτωση που ο ταξιδιώτης πρέπει να ταξιδέψει επειγόντως και δεν μπορούν να ολοκληρωθούν τα απαραίτητα εμβολιαστικά σχήματα πολλαπλών δόσεων, συστήνονται τα επιταχυνόμενα σχήματα (π.χ. Ηπατίτιδα Β, Λύσσα), τα οποία όμως παρέχουν μειωμένη προστασία. Για το λόγο αυτό συστήνεται μία επιπλέον δόση πριν την επόμενη αναμνηστική δόση.
• Οι παρενέργειες κάποιων εμβολίων μπορεί να μην εμφανιστούν άμεσα (π.χ. Ιαπωνικής Εγκεφαλίτιδας) με αποτέλεσμα να δημιουργηθούν προβλήματα.
  

Αναμνηστικές δόσεις εμβολίων τετάνου, διφθερίτιδας & πολιομυελίτιδας συστήνονται ανά 10 έτη.

Ιλαρά

Συστήνεται μία δόση αν αναφέρονται πρόσφατα κρούσματα στη χώρα προορισμού ΚΑΙ αν ο ταξιδιώτης δεν έχει τεκμηριωμένο ιστορικό νόσησης ή ιστορικό εμβολιασμού ιλαράς, ή χορηγήθηκε μόνο μία δόση του εμβολίου.

Γρίπη

Το εμβόλιο της γρίπης συστήνεται σε ταξιδιώτες που εκτιμώνται ως υψηλού κινδύνου για επαγγελματικούς λόγους και κυρίως κατά τη διάρκεια της εποχιακής γρίπης (χειμώνας στο βόρειο ημισφαίριο, καλοκαίρι στο νότιο ημισφαίριο) καθώς επίσης και σε άτομα που θεωρούνται γενικά υψηλού κινδύνου.

BCG

Για την ανάπτυξη ικανοποιητικής ανοσίας χρειάζεται χρονικό διάστημα 6 εβδομάδων περίπου. Σε περίπτωση επείγουσας αναχώρησης το όφελος από τον εμβολιασμό με BCG είναι αμφισβητήσιμο. Η δερματική δοκιμασία φυματίνης (Mantoux) πριν και μετά το ταξίδι συστήνεται σε περίπτωση ύποπτων επαφών κατά τη διάρκεια του ταξιδιού.

Ηπατίτιδα Β

Το ολοκληρωμένο σχήμα εμβολιασμού αποτελείται από 3 δόσεις (σε 0, 1 και 6 μήνες). Το επιταχυνόμενο σχήμα εμβολιασμού κατά της ηπατίτιδας Β (σε 0, 7 και 21 ημέρες) προσφέρει ικανοποιητική προστασία, ωστόσο απαιτείται η χορήγηση 4ης δόσης 12 μήνες μετά. Εάν ο χρόνος πριν την αναχώρηση είναι πολύ περιορισμένος, μπορεί να χορηγηθούν δύο δόσεις σε μία εβδομάδα (0 και 7 ημέρες).

Λύσσα

Το ολοκληρωμένο σχήμα εμβολιασμού αποτελείται από 3 δόσεις (σε 0, 7 και 21 ή 28 ημέρες). Αν η αναχώρηση είναι άμεση μπορούν να χορηγηθούν μία ή δύο δόσεις (1 ml) ενδομυϊκά ή εναλλακτικά 4 (x0.1 ml) ενδοδερμικά (ID) στο κάθε άνω και κάτω άκρο, οι οποίες προσφέρουν μερική προστασία. Σε περίπτωση ενδοδερμικής χορήγησης, η ανάπτυξη αντισωμάτων είναι πιο ταχεία, ωστόσο η χορήγηση του εμβολίου πρέπει να γίνεται από επαγγελματία υγείας καλά εξοικειωμένο με την τεχνική ενδοδερμικής χορήγησης.

Τα σχήματα που συνιστώνται για ταξιδιώτες της τελευταίας στιγμής δεν προσφέρουν πλήρη προστασία και επομένως σε περίπτωση έκθεσης συνιστάται αυστηρώς παραπομπή για ιατρική βοήθεια. Η «μετά την έκθεση» θεραπεία συμπεριλαμβάνει το πλήρες σχήμα εμβολιασμού που αποτελείται από 5 δόσεις (0, 3, 7, 14 και 28 ημέρες) και επιπλέον ανοσοσφαιρίνη. Η ανάπτυξη αντισωμάτων είναι πιο ταχεία εάν έχουν ήδη χορηγηθεί μερικές δόσεις.

Ιαπωνική Εγκεφαλίτιδα Β

Το πλήρες σχήμα αποτελείται από 3 δόσεις σε χρονικό διάστημα 2-4 εβδομάδων (0, 7, 14 ή 30 ημέρες). Το σχήμα με δύο δόσεις (0, 7 ημέρες) προσφέρει ανοσία σε 60-80% των εμβολιασθέντων με κάλυψη μικρής διαρκείας (π.χ. 3-6 μήνες) ή ηπιότερη εξέλιξη της νόσου. Αντίδραση υπερευαισθησίας σπάνια μπορεί να εμφανιστεί μέχρι και 10 ημέρες μετά τον εμβολιασμό. Για το λόγο αυτό συνιστάται η χορήγηση του εμβολίου να μην γίνεται σε διάστημα μικρότερο των 10 ημερών από την αναχώρηση.

Κίτρινος Πυρετός

Ο εμβολιασμός κατά του Κίτρινου Πυρετού χρειάζεται τουλάχιστον 10 μέρες για να είναι αποτελεσματικός. Το πιστοποιητικό εμβολιασμού για να είναι έγκυρο δεν πρέπει να χορηγείται σε διάστημα μικρότερο των 10 ημερών πριν την αναχώρηση.

2. Ανθελονοσιακή χημειοπροφύλαξη

Εάν ο χρόνος πριν την αναχώρηση είναι περιορισμένος (< 7 ημέρες) και δεν είναι αρκετός για να μπορούν να δοκιμαστούν κάποια φάρμακα, συνιστάται η χορήγηση φαρμάκων όπως ατοβακόνη/προγουανίλη ή δοξυκυκλίνη που χορηγούνται ημερησίως.

Πηγή: Υπουργείο Υγείας – Κέντρο Ελέγχου & Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ.)