Η καρδιά των ηλικιωμένων χρειάζεται... ανθρωπιά

Οι καρδιαγγειακές παθήσεις είναι η πλέον συχνή αιτία θανάτου στους ηλικιωμένους αλλά και πολύ συχνό αίτιο αναπηρίας. Σύμφωνα με την Αμερικανική Καρδιολογική Εταιρεία, οι μισές καρδιαγγειακές επεμβάσεις γίνονται σε άτομα άνω των 65 ετών. Παρά το γεγονός αυτό, οι ηλικιωμένοι δεν εκπροσωπούνται επαρκώς στις μεγάλες κλινικές μελέτες.

Να σημειωθεί εδώ ότι, αν και ηλικιωμένο ορίζουμε τον άνθρωπο που είναι άνω των 65 ετών, η «τρίτη ηλικία», στις πιο πρόσφατες μελέτες, τείνει να μετατοπίζεται προς τα 70-80 έτη, καθώς λόγω της μείωσης των γεννήσεων και της προόδου της ιατρικής, το προσδόκιμο επιβίωσης έχει αυξηθεί. Στην Ελλάδα βρίσκεται πέραν των 80 ετών, συνεπικουρούμενο από την εξαιρετική φύση και τη μεσογειακή διατροφή της χώρας μας. Η σύγχρονη ιατρική στοχεύει στη μακροζωία αλλά και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των ηλικιωμένων.

ΤΙ ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ ΣΤΟ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΟ ΜΑΣ ΣΥΣΤΗΜΑ ΚΑΘΩΣ ΓΗΡΑΣΚΟΥΜΕ;

Το μυοκάρδιο παχύνεται και γίνεται άκαμπτο. Έτσι απαιτεί μεγαλύτερο έργο για τη σύσπασή του, δυσκολεύοντας και την επαρκή αιμάτωσή του. Η καρδιακή ανεπάρκεια σε όλες τις μορφές της είναι πολύ πιο διαδεδομένη στα άτομα μεγάλης ηλικίας. Σχεδόν 1 στα 10 άτομα ηλικίας άνω των 80 ετών έχει καρδιακή ανεπάρκεια, σύμφωνα με την Mayo Clinic.

Οι αρτηρίες της καρδιάς και του υπόλοιπου σώματος σκληρύνονται προοδευτικά και με ταχύτητα που εξαρτάται από την κληρονομικότητα και τον τρόπο ζωής. Η αρτηριοσκλή­ρυνση είναι ένας όρος που χρησιμοποιείται ευρύτατα για το φαινόμενο αυτό. Αποτέλεσμά της είναι –μεταξύ άλλων– η κυρίως συστολική υπέρταση που εμφανίζεται σε πάνω από τους μισούς ηλικιωμένους. Από την άλλη πλευρά, σε άτομα μεγαλύτερης ηλικίας, οι τασεοϋποδοχείς της καρδιάς χάνουν την ευαισθησία τους, με αποτέλεσμα να παρουσιάζονται πολύ συχνότερα φαινόμενα ορθοστατικής υπότασης.

Αυτό δικαιολογεί εν μέρει και την ιδιαίτερα συντηρητική και προσεκτική τακτική που θα ήταν καλό να ακολουθούμε στη θεραπεία της υπέρτασης των ηλικιωμένων. Είναι γνωστό ότι ένα σημαντικό ποσοστό πτώσεων και τραυματισμών σε γέροντες οφείλεται σε καρδιαγγειακά αίτια, με υψηλά ποσοστά θανάτων και αναπηρίας.

Το ηλεκτρικό σύστημα της καρδιάς παρουσιάζει, με τη γήρανση, πολύ συχνότερα την αρρυθμία της κολπικής μαρμαρυγής, ενώ ενίοτε άγει τα ερεθίσματα πολύ αργά, με αποτέλεσμα να χρειάζεται πολύ πιο συχνά εμφύτευση βηματοδότη σε σχέση με νεότερα άτομα. Αυτό συμβαίνει και λόγω μείωσης και εκφυλισμού των κυττάρων του φλεβοκόμβου και του ερεθισματαγωγού συστήματος της καρδιάς.

Η φθορά των βαλβίδων της καρδιάς στους ηλικιωμένους εμφανίζεται με σκλήρυνση-ασβέστωση των πτυχών τους, με αποτέλεσμα τις πολύ πιο συχνές βαλβιδοπάθειες, με τη μορφή της στένωσης ή και της ανεπάρκειας. Συχνά μάλιστα θα βρούμε τις λεγόμενες πολυβαλβιδοπάθειες και μεικτές παθήσεις μιας βαλβίδας.

Ιδιαίτερη μνεία απαιτεί το γεγονός ότι συνυπάρχουν πολλές παθήσεις στο ίδιο άτομο και ενίοτε και από άλλα οργανικά συστήματα, πλην του καρδιαγγειακού, με αποτέλεσμα ιδιαίτερα αυξημένα ποσοστά επιπλοκών, π.χ. στο οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου και στην καρδιακή ανεπάρκεια.

Ομοίως, η χρήση πολλαπλών φαρμάκων για διάφορα προβλήματα υγείας χρειάζεται ειδική μέριμνα δεδομένων των αλληλεπιδράσεών τους. Η χρήση της φαρμακευτικής αγωγής, όπως στατίνες και αντιυπερτασικά, καλό θα είναι να γίνεται με σύνεση, δεδομένης της ιδιαίτερα ευαίσθητης αντίδρασης που παρουσιάζεται στις μεγα­λύτερες ηλικίες.

Συνυπάρχουσες παθήσεις, όπως η υπερτροφία του προστάτη, η νεφρική δυσλειτουργία και η γεροντική κατά­θλιψη, σε συνδυασμό με φαινόμενα γνωστικής έκπτωσης, απαιτούν επίσης ειδική μεταχείριση. Τα δύο τελευταία, μάλιστα, επηρεάζουν και τη συμμόρφωση των ασθενών στις οδηγίες και στη φαρμακευτική αγωγή.

Σύμφωνα με το Journal of Geriatric Cardiology, ιδιαίτερα επιβαρυντικοί παράγοντες είναι και οι συνυπάρχουσες πνευμονολογικές παθήσεις, αλλά και η μειωμένη κινητι­κότητα/άσκηση των ηλικιωμένων.

ΣΗΜΕΙΑ ΠΡΟΣΟΧΗΣ ΣΤΟΥΣ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΤΡΙΤΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ

Τα συμπτώματα των παθήσεων της καρδιάς και των αγγείων στους υπερήλικες συχνά δεν έχουν την κλασική τους μορφή. Μπορεί να έχουμε λιποθυμικά επεισόδια ή «ζάλη» ως αποτέλεσμα αρρυθμίας ή γνωστική έκπτωση ως αποτέλεσμα πολλαπλών συρρεόντων μικρών, ισχαιμικών εγκεφαλικών επεισοδίων. Ενίοτε η καρδιακή ανεπάρκεια εμφανίζεται με συμπτωματολογία «αδυναμίας» και κόπωσης, η στηθάγχη και οι αρρυθμίες λαμβάνουν άτυπες μορφές. Δεν θα πρέπει επίσης να ξεχνάμε ότι και οι περιγραφές των συμπτωμάτων που δίνουν οι γέροντες συχνά δεν αντιστοιχούν στις βιβλιογραφικές αναφορές.

Να έχουμε κατά νου και τις παραμέτρους συμμόρφωσης και γνωστικής έκπτωσης.

Συμπερασματικά, είναι σημαντικό να φροντίζουμε τους ασθενείς μεγαλύτερης ηλικίας με ιδιαίτερη προσοχή και ολιστική προσέγγιση, σκεπτόμενοι τη συνυπάρχουσα παθολογία και την πιθανή πολυφαρμακία. Οι καρδιαγγειακές παθήσεις στους ηλικιωμένους, θα ήταν χρήσιμο να αναλύονται ως κομμάτι μιας συνολικής εικόνας του ασθενούς, που θα περιλαμβάνει το κοινωνικό, οικονομικό, γνωστικό, κινητικό και λοιπό ιατρικό του ιστορικό.

Η προσέγγιση αυτή απαιτεί υπομονή, απλούστευση των οδηγιών και του τρόπου λήψης των φαρμάκων, τακτικό επανέλεγχο και επιβεβαίωση της συμμόρφωσης, συχνή επικοινωνία με τον ηλικιωμένο και ενίοτε προσπάθεια να αλλάξουν παγιωμένες αντιλήψεις του.

ΠΕΡΑΙΤΕΡΩ ΣΤΗΡΙΞΗ

Η οργανωμένη παρέμβαση της Πολιτείας, μέσω προγραμμάτων βοήθειας ηλικιωμένων και κατ' οίκον νοσηλείας, είναι ιδιαίτερα σημαντική για την ανακούφιση κατακεκλιμένων ατόμων μεγάλης ηλικίας, ενώ η μέχρι σήμερα παρατηρούμενη σφιχτή δομή της ελληνικής οικογένειας, συμβάλλει στην καλύτερη φροντίδα τους.

Επίσης, η χρήση της τηλεϊατρικής, όπως αναπτύσσεται σήμερα αποσπασματικά από πολλούς φορείς, θα ήταν χρήσιμο να αναπτυχθεί στη χώρα μας, δεδομένου του ποικίλου ανάγλυφου του χάρτη. Η σύγχρονη τηλεϊατρική προσφέρει πολλαπλές δυνατότητες παρακολούθησης της καρδιαγγειακής υγείας, όπως παρακολούθηση αρτηριακής πίεσης, οξυμετρίας, αρρυθμιών, ανιχνευτές κίνησης και πτώσης, όπως αναφέρει το πρόγραμμα της Italian Society of Cardiology.

Τέλος, οι υπερήλικες καρδιαγγειακοί ασθενείς δεν χρει­άζονται μόνο καλή γνώση της επιστήμης. Χρειά­ζονται επίσης, ανθρωπιά, υπομονή, παρότρυνση και επι­κοινωνία.

Ο Παναγιώτης Ιακωβής είναι στρατιωτικός ιατρός ε.α., καρδιολόγος-επεµβατικός καρδιολόγος, διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής Πανεπιστηµίου Αθηνών στο Τµήµα Ιστορίας και Φιλοσοφίας Επιστήµης Πανεπιστηµίου Αθηνών.

ΠΗΓΗ: Φαρμακευτικός Κόσμος, τεύχος #171