Βασίλης Μπιρλιράκης

Μπορεί το φαρµακείο «Αρετή Καλιακάτση – Μπιρλιράκη & Σία Ο.Ε.» να είναι ζωντανό τµήµα της ιστορίας του Βόλου καθώς αποτελεί φυσική συνέχεια ενός φαρµακείου που ιδρύθηκε το 1958, ωστόσο κατά τα τελευταία τρία χρόνια το συγκεκριµένο φαρµακείο «δείχνει το δρόµο» της ανανέωσης και της πρωτοπορίας, φέρνοντας στο παρόν τον τρόπο λειτουργίας των φαρµακείων του µέλλοντος. Εφαρµόζοντας στην πράξη, µε σηµαντική επιτυχία

µάλιστα, τις αρχές της «φαρµακευτικής φροντίδας», το φαρµακείο αποτελεί µια ζωντανή «προεπισκόπηση» της µορφής που θα έχουν τα φαρµακεία στο άµεσο µέλλον, όταν θα έχουν ξεπεράσει αναγκαστικά τον «παραδοσιακό» ρόλο του απλού µεταπωλητή φαρµάκων και θα ανταποκρίνονται πολύπλευρα στις πραγµατικές ανάγκες του κοινού τους. Όπως υπογραµµίζει στη συνέντευξη που ακολουθεί ο Βασίλης Μπιρλιράκης, φαρµακοποιός και «ψυχή» των πολύπλευρων φαρµακευτικών υπηρεσιών του εν λόγω φαρµακείου, µε τις συγκεκριµένες υπηρεσίες οι φαρµακοποιοί αναβαθµίζονται επιστηµονικά, υιοθετώντας µια καθαρά «ανθρωποκεντρική» φιλοσοφία. Όσο κι αν οι υπηρεσίες αυτού του τύπου αποτελούν ακόµη terra incognita για τους περισσότερους φαρµακοποιούς στη χώρα µας, ο συνάδελφος δηλώνει αισιόδοξος, καθώς η διεθνής τάση δείχνει πως η «φαρµακευτική φροντίδα» καθορίζει πια όλο και περισσότερο το ρόλο του φαρµακοποιού στη σύγχρονη εποχή, ενώ αποτελεί µια επιστηµονική και κοινωνική επιταγή την οποία κανένας φαρµακοποιός δε θα µπορεί να αγνοεί στο µέλλον, αν δε θέλει βεβαίως να βρεθεί στη δυσάρεστη θέση το µέλλον να αγνοήσει εκείνον…

Συνάδελφε, στη διαδικτυακή παρουσίαση του φαρµακείου σου κάνεις λόγο για ένα νέο πρότυπο φαρµακείου, το οποίο ξεφεύγει από την «παραδοσιακή» µορφή που γνωρίζαµε µέχρι τώρα. Θα µπορούσες να µας δώσεις το γενικότερο στίγµα αυτής της νέας φιλοσοφίας;

Στο κέντρο της φιλοσοφίας µας βρίσκεται ο ίδιος ο άνθρωπος και οι ανάγκες του. Συγκεκριµένα, αναφερόµαστε στις ανάγκες του ανθρώπου που σχετίζονται µε την υγεία, δηλαδή επικεντρωνόµαστε ειδικότερα στις φαρµακοθεραπευτικές του ανάγκες. Αυτές ακριβώς ερχόµαστε να καλύψουµε κι εµείς ως φαρµακοποιοί µε τη δραστηριότητά µας, αλλά και γενικότερα µε τη λειτουργία του φαρµακείου µας. Αυτός είναι άλλωστε και ο λόγος της ύπαρξής µας σε επαγγελµατικό επίπεδο.

Θα έλεγα πως, πρώτα απ’ όλα, το φαρµακείο µας διαφοροποιείται από το γεγονός ότι προσπαθεί να συνδυάσει δηµιουργικά τα πέντε διαφορετικά µοντέλα φαρµακείων που εµφανίστηκαν διαδοχικά στην ιστορία της φαρµακευτικής, δηλαδή τα εξής:

• Το γαληνικό φαρµακείο, στο οποίο η κυρίαρχη µορφή ήταν ο φαρµακοποιός, χάρη στις γνώσεις του γύρω από την παρασκευή των φαρµάκων.

• Το «βιοµηχανικό» φαρµακείο, δηλαδή το φαρµακείο στο οποίο το προϊόν – εν προκειµένω το φάρµακο – «κλέβει» τον πρωταγωνιστικό ρόλο από τον άνθρωπο, δηλαδή τον φαρµακοποιό και τον ασθενή, ενώ ο φαρµακοποιός περιορίζεται στη διάθεση του φαρµάκου.

• Το συµβουλευτικό φαρµακείο, στο οποίο ο φαρµακοποιός αντιλαµβάνεται την περιορισµένη διάσταση του ρόλου του και προσπαθεί να τον «ανακτήσει» µέσω της παροχής συµβουλευτικών υπηρεσιών στον ασθενή.

• Το κλινικό φαρµακείο, δηλαδή ένα φαρµακείο που είναι βασισµένο στην εξειδικευµένη επιστηµονική γνώση του φαρµακοποιού, ενώ προσφέρει ένα πλήθος υπηρεσιών, οι οποίες είναι προσανατολισµένες τόσο στους ασθενείς και στους υπόλοιπους λειτουργούς της υγείας, όσο και στους δηµόσιους οργανισµούς υγείας.

• Το φαρµακείο της φαρµακευτικής φροντίδας, φαρµακείο στο οποίο αναδεικνύεται η θεραπευτική σχέση µεταξύ φαρµακοποιού και ασθενή.

Στο φαρµακείο µας λοιπόν καταβάλλουµε προσπάθεια να συνδυάσουµε τα πέντε παραπάνω µοντέλα. Τα δύο πρώτα (τα οποία σηµειωτέον είναι και τα µόνα ευρέως γνωστά στον ελληνικό χώρο) συνεχίζουν να υπάρχουν, ωστόσο προσαρµόζονται ώστε να εξυπηρετήσουν την τρέχουσα ανάπτυξη του τρίτου και τέταρτου µοντέλου (κάτι που αποτελεί ενδιάµεσο στόχο), αλλά και να συµπεριλάβουν τη µελλοντική ανάπτυξη του πέµπτου µοντέλου (κάτι που αποτελεί και τον τελικό σταθµό της όλης πορείας). Μέσα από αυτή την προσπάθεια, στοχεύουµε στην µετατροπή του φαρµακείου µας από «φαρµακοκεντρικό» (drug-oriented) σε «ανθρωποκεντρικό» (patient-oriented), δηλαδή προσπαθούµε να εστιάσουµε στον ασθενή και όχι στο φάρµακο, όπως γινόταν µέχρι σήµερα.

Καταρχάς να διευκρινίσουµε ότι όταν µιλάµε για φαρµακευτική ή κλινική υπηρεσία εννοούµε κάθε «άυλο προϊόν» που προσφέρεται µε συστηµατικό τρόπο και απαιτεί την εφαρµογή της εξειδικευµένης γνώσης του φαρµακοποιού περί φαρµακολογίας, τοξικολογίας, φαρµακοκινητικής, φαρµακοικονοµίας, φαρµακογενοµικής, κ.ά. Οι υπηρεσίες αυτές µπορούν να έχουν ως τελικό αποδέκτη τους δηµόσιους οργανισµούς, τους επιστήµονες υγείας και φυσικά τους ασθενείς.

Βεβαίως, η ανάπτυξη κάθε µιας από τις παραπάνω υπηρεσίες προϋποθέτει από την πλευρά µας ένα «διάστηµα προετοιµασίας» µε αρκετό διάβασµα, αλλά και τη δηµιουργία ορισµένων οδηγών παροχής της υπηρεσίας, καθώς και την κατάλληλη επικοινωνιακή προβολή της εν λόγω υπηρεσίας προς το κοινό, πριν περάσουµε στο τελικό στάδιο που είναι η εφαρµογή της.

Στο πλαίσιο αυτό, έχουµε ήδη αναπτύξει ορισµένες υπηρεσίες, µεταξύ των οποίων ξεχωρίζουν εκείνες που αφορούν στις εξής δράσεις:

• Αναφορά Ανεπιθύµητων Ενεργειών

• Αναφορά Προβληµάτων Ποιότητας

• Κλινική Διάθεση Φαρµάκων

• Ανίχνευση Αλληλεπιδράσεων

• Φαρµακευτική Πληροφόρηση

• Φαρµακευτική Συµβουλή

Ωστόσο, σε βραχυπρόθεσµο και µεσοπρόθεσµο επίπεδο, πρόκειται να αναπτύξουµε και άλλες υπηρεσίες, όπως:

• Φαρµακοθεραπευτική Συµµόρφωση

• Φαρµακοθεραπευτική Ανασκόπηση

• Εκπαίδευση στη Χρήση Φαρµακευτικών Συσκευών κ.ά.

Σε µακροπρόθεσµο επίπεδο, στοχεύουµε στην ανάπτυξη της υπηρεσίας φαρµακευτικής φροντίδας, κάτι που θα αποτελέσει και το επιστέγασµα της προσπάθειάς µας αυτής.

Θέλω να πιστεύω πως ναι. Πέραν των όσων δράσεων προαναφέρθηκαν και αφορούν στο καθαρά επιστηµονικό πεδίο, δράσεις που θεωρώ ότι έχουν ανθρωποκεντρικό χαρακτήρα, εµείς στοχεύουµε και στην ανάπτυξη του «κοινωνικού προφίλ» τόσο του φαρµακοποιού, όσο και του φαρµακείου. Στο πλαίσιο αυτό, η επίσης φαρµακοποιός και µητέρα µου Αρετή Καλιακάτση, εγώ και οι κυρίες που αποτελούν τα υπόλοιπα µέλη της οµάδας του φαρµακείου µας, δηλαδή η ειδικευµένη στη νοσηλευτική κα. Γεωργία Ναλµπάντη και η υπεύθυνη διαδικτυακής πλατφόρµας κα. Carolina Cruz, ασχολούµαστε ενεργά µε το ζήτηµα της ανακύκλωσης φαρµάκων, πραγµατοποιούµε συστηµατική ενηµέρωση του κοινού για τη δράση των Φαρµακοποιών του Κόσµου, ενώ κατά το τελευταίο χρονικό διάστηµα ξεκινήσαµε και την ενηµέρωση για το θεσµό της Δωρεάς Οργάνων, µια ενηµέρωση που θα έχει στο εξής συστηµατικό χαρακτήρα. Επιπλέον, σε ένα µελλοντικό επίπεδο υπάρχει και η σκέψη να δηµιουργηθεί µια δανειστική βιβλιοθήκη υγείας.

Επειδή πρόκειται για έναν όρο που έχει συνδεθεί µε ορισµένες παρανοήσεις στη χώρα µας, θα ήταν χρήσιµο να ξεκινήσω λέγοντας τι ΔΕΝ είναι η φαρµακευτική φροντίδα. Σύµφωνα λοιπόν µε αυτό το σκεπτικό:

Η φαρµακευτική φροντίδα ΔΕΝ είναι αυτό που έκαναν µέχρι σήµερα οι φαρµακοποιοί. Επίσης, η φαρµακευτική φροντίδα ΔΕΝ είναι το σύνολο ή ένα µέρος των κλινικών υπηρεσιών που µπορούν να προσφερθούν από τον φαρµακοποιό.

Αν θα θέλαµε να περάσουµε τώρα και σε κάποιους θετικούς ορισµούς, θα λέγαµε καταρχάς ότι η φαρµακευτική φροντίδα διαθέτει µια συγκεκριµένη φιλοσοφία. Η συγκεκριµένη αυτή φιλοσοφία περιλαµβάνει την κοινωνική υποχρέωση του φαρµακοποιού να συµβάλει στην ελαχιστοποίηση της θνησιµότητας και νοσηρότητας που οφείλονται στα φάρµακα, ενώ εµπεριέχει και ένα σύνολο αξιών οι οποίες καθορίζουν τη συµπεριφορά του, βοηθώντας τον ταυτόχρονα να λάβει αποφάσεις κλινικής, ηθικής και διαχειριστικής φύσης, αλλά και να θέτει προτεραιότητες.

Η φαρµακευτική φροντίδα προϋποθέτει επίσης και την εφαρµογή µιας συγκεκριµένης διαδικασίας. Αυτή η συγκεκριµένη διαδικασία περιλαµβάνει ένα σύνολο δραστηριοτήτων (Αρχική Εκτίµηση, Σχεδιασµός και Εφαρµογή Θεραπευτικού Πλάνου, Αξιολογήσεις και Μετα-Αξιολογήσεις), οι οποίες λαµβάνουν χώρα διαδοχικά και µε τρόπο συστηµατικό, κάθε φορά που ο φαρµακοποιός παρέχει φαρµακευτική φροντίδα σε έναν ασθενή.

Εντέλει, η φαρµακευτική φροντίδα είναι µια πρακτική, καθώς προϋποθέτει τη δηµιουργική εφαρµογή της φαρµακευτικής γνώσης, η οποία καθοδηγείται από µια κοινή φιλοσοφία και µέσα από µια κοινή διαδικασία, στοχεύοντας στην επίλυση συγκεκριµένων φαρµακοθεραπευτικών προβληµάτων, µε έναν τρόπο αποδεκτό από την κοινωνία.

Όταν λοιπόν η φαρµακευτική φροντίδα οργανώνεται µέσα στο φαρµακείο (ή, σε άλλες περιπτώσεις, στο νοσοκοµείο ή στην κλινική) προκειµένου να προσφερθεί στο κοινό, παίρνει την µορφή ενός «άυλου προϊόντος», δηλαδή µιας υπηρεσίας.

Για την επιτυχηµένη παροχή της υπηρεσίας φαρµακευτικής φροντίδας, απαιτείται ένα Σύστηµα Διαχείρισης της Πρακτικής, δηλαδή ένα οργανωτικό πλαίσιο που θα υποστηρίζει την εν λόγω πρακτική. Αυτό περιλαµβάνει τους οικονοµικούς, υλικούς και ανθρώπινους πόρους, τη µέθοδο αξιολόγησης, καθώς και τη µέθοδο πληρωµής της υπηρεσίας.

Πρακτικά λοιπόν, στη φαρµακευτική φροντίδα ο φαρµακοποιός και ο ασθενής οικοδοµούν, µέσα από διαδοχικές συναντήσεις, µια θεραπευτική σχέση και επιλύουν τα προβλήµατα που προκύπτουν κατά τη διάρκεια της φαρµακοθεραπείας.

Η φαρµακευτική φροντίδα καθορίζει τον ευρύτερο ρόλο του φαρµακοποιού στη σύγχρονη εποχή, άποψη µε την οποία ευθυγραµµίζονται όλοι οι διεθνείς οργανισµοί, από τη Διεθνή Οµοσπονδία Φαρµακοποιών έως και τον ΟΗΕ. Όπως όλα δείχνουν, αποτελεί το παρόν και το µέλλον του φαρµακοποιού. Έρχεται να καλύψει µια πραγµατική κοινωνική ανάγκη, ενώ δίνει στο φαρµακοποιό την δυνατότητα να ανατροφοδοτήσει το νόηµα της επαγγελµατικής ύπαρξής του. Συνεπώς, η φαρµακευτική φροντίδα δεν αποτελεί επιλογή για τον φαρµακοποιό, είναι πλέον µια επιστηµονική επιταγή. Εάν δεν προσφέρει ο φαρµακοποιός αυτού του είδους τη φροντίδα, κάποιος άλλος θα βρεθεί να την προσφέρει, καθώς η ανάγκη γι’ αυτή τη φροντίδα είναι υπαρκτή.

Πράγµατι, η φιλοσοφία της φαρµακευτικής φροντίδας θέτει τον άνθρωπο σε «πρώτο πλάνο». Πρόκειται για µια φιλοσοφία που ασχολείται µε τις πραγµατικές ανάγκες του ανθρώπου και τον αντιµετωπίζει ως µια ολότητα. Γι’ αυτό άλλωστε είναι εξ ορισµού µια πρακτική εστιασµένη στον ασθενή (patient-oriented).

Το µεγαλύτερο µέρος της προσπάθειας που καταβάλλουµε στο φαρµακείο µας αφορά σε ζητήµατα αποτελεσµατικότητας και ασφάλειας των φαρµάκων. Αυτά θεωρούµε ότι έχουν προτεραιότητα. Αυτό δε σηµαίνει βεβαίως ότι άλλα ζητήµατα µας αφήνουν αδιάφορους, απλά τους αφιερώνουµε χρόνο όταν προκύπτουν συγκεκριµένα προβλήµατα ή απορίες των ασθενών µας που σχετίζονται µε τα ζητήµατα αυτά.

Για το ότι οι κλινικές υπηρεσίες και η φαρµακευτική φροντίδα ανταποκρίνονται σε πραγµατικές ανάγκες των ασθενών δε χωρά καµία αµφισβήτηση. Αρκεί κάποιος να µελετήσει τη διεθνή εµπειρία και τη βιβλιογραφία σχετικά µε το µέγεθος της νοσηρότητας και θνησιµότητας που προκαλούνται από τα φάρµακα, καθώς και τη θεαµατική βελτίωση των παραµέτρων αυτών µετά την εφαρµογή της υπηρεσίας φαρµακευτικής φροντίδας.

Όσο αφορά στην ανταπόκριση του κοινού, σε γενικά πλαίσια είναι θετική, χωρίς να σηµαίνει αυτό ότι δεν έχουµε αντιµετωπίσει και περιπτώσεις αδιαφορίας. Ασφαλώς σε στεναχωρούν τέτοιου είδους συµπεριφορές, αλλά όταν έχεις πίστη σε αυτό που κάνεις «σηκώνεσαι απ’ το έδαφος», συνεχίζεις την πορεία σου και τελικά δικαιώνεσαι.

Πράγµατι, εδώ και µερικούς µήνες ξεκινήσαµε να «χτίζουµε» τη διαδικτυακή πλατφόρµα του φαρµακείου µας. Σε σχέση µε αυτό, µέχρι σήµερα έχουµε κατορθώσει να αναπτύξουµε σε ικανοποιητικό βαθµό το τµήµα παραγγελιών των παραφαρµάκων, ενώ ταυτόχρονα προσπαθούµε να αναπτύξουµε ορισµένες φαρµακευτικές υπηρεσίες, όπως για παράδειγµα τη δυνατότητα του ασθενή να αναφέρει µια ανεπιθύµητη ενέργεια. Βεβαίως, αντιµετωπίζουµε αρκετές δυσκολίες ως προς αυτό, ωστόσο ελπίζουµε ότι µελλοντικά θα τις ξεπεράσουµε.

Μιλώντας γενικότερα πάντως, δε θεωρώ ότι υπάρχει η δυνατότητα µεταφοράς όλων των υπηρεσιών µας στο Διαδίκτυο, καθώς πολλές από αυτές προϋποθέτουν την άµεση επαφή φαρµακοποιού και ασθενή. Για παράδειγµα, δυσκολεύοµαι να φανταστώ την παροχή φαρµακευτικής φροντίδας από το Διαδίκτυο. Η ζεστασιά µιας χειραψίας, το χαµόγελο, µια αγκαλιά και το χτύπηµα στην πλάτη, στοιχεία τόσο σηµαντικά σε µια θεραπευτική σχέση, δε γίνεται να υποκατασταθούν από «εικονικές πραγµατικότητες». Σε ό,τι αφορά στο πεδίο αυτό, το Διαδίκτυο µπορεί να δώσει λύσεις µόνον στις περιπτώσεις των γεωγραφικά αποµονωµένων περιοχών (ένα είδος «τηλεφαρµακευτικής» θα µπορούσαµε να πούµε), ή σε περιπτώσεις ατόµων που αντιµετωπίζουν κινητικά προβλήµατα. Συνεπώς, είµαι ένθερµος υποστηρικτής του «ζωντανού» φαρµακοποιού της γειτονιάς.

Θα είχαµε καταφέρει πολύ λίγα πράγµατα έως σήµερα, εάν δεν είχαµε πραγµατοποιήσει τις απαιτούµενες επενδύσεις. Βεβαίως, η σηµαντικότερη επένδυση στον τοµέα αυτό αφορά στη γνώση, καθώς χωρίς αυτήν όλα τα άλλα είναι περιττά, είναι απλά µια «εικόνα» χωρίς περιεχόµενο. Σεµινάρια, δηµιουργία επιστηµονικής βιβλιοθήκης, Διαδίκτυο, πρόσβαση σε πανεπιστηµιακές βιβλιοθήκες, όλα αυτά συνθέτουν απλώς το ευρύτερο δίκτυο από το οποίο αντλούµε την απαιτούµενη γνώση.

Η κτιριακή υποδοµή είναι ασφαλώς εξίσου σηµαντική, καθώς η διαµόρφωση του χώρου σε ένα φαρµακείο όχι µόνο καθορίζει σε µεγάλο βαθµό τον ιδιαίτερο «χαρακτήρα» του, αλλά και µας δίνει – ή µας στερεί, αναλόγως – τη δυνατότητα να κάνουµε πράξη τις ιδέες µας. Θα ήταν λοιπόν παράλογο να µιλάµε για ένα «ανθρωποκεντρικό» φαρµακείο, εάν δεν είχαµε φροντίσει για την άνετη παραµονή του ασθενή στο χώρο. Επίσης, δε θα ήταν εφικτή η υλοποίηση των φαρµακευτικών υπηρεσιών, της φαρµακευτικής συµβουλευτικής και µετέπειτα της φαρµακευτικής φροντίδας, εάν δεν είχε δηµιουργηθεί ένα ξεχωριστό δωµάτιο µέσα στο φαρµακείο για το σκοπό αυτό, δηλαδή ένα δωµάτιο συνάντησης του φαρµακοποιού µε τον ασθενή.

Τέλος, η τεχνολογική υποδοµή έχει κι αυτή τη σηµασία της, καθώς, υπό ορισµένες προϋποθέσεις, σου απελευθερώνει χρόνο, σου επιτρέπει να κάνεις χρήση πολύτιµων εργαλείων (για παράδειγµα τα προγράµµατα διαχείρισης, ή άλλα επιστηµονικά προγράµµατα) και φυσικά σου δίνει τη δυνατότητα να έχεις πρόσβαση στον «ωκεανό της γνώσης» του Διαδικτύου. Στο δικό µας φαρµακείο υπάρχουν σήµερα τέσσερις σχετικές θέσεις εργασίας µε τους αντίστοιχους υπολογιστές, δύο στον πάγκο εξυπηρέτησης και δύο στα… µετόπισθεν, έτσι ώστε να εξυπηρετείται η διαδικτυακή µας πλατφόρµα και να καθίσταται δυνατή η άµεση ανεύρεση πληροφοριών.

Κατά τη διάρκεια των µεταπτυχιακών µου σπουδών διδάχτηκα διάφορα πρότυπα ποιότητας που εφαρµόζονται στον τοµέα των φαρµακευτικών υπηρεσιών. Δεν έχω όµως υιοθετήσει κάποιο τέτοιο συγκεκριµένο πρότυπο ώστε να το ακολουθώ. Υποσυνείδητα ωστόσο, θα έλεγα ότι είναι πιθανό να χρησιµοποιώ στην πράξη κάποια στοιχεία από τα πρότυπα αυτού του είδους.

Αυτό που εµείς προσπαθούµε να κάνουµε είναι να δηµιουργούµε σταδιακά τα δικά µας πρότυπα, τα οποία και είναι προσαρµοσµένα στις ιδιαίτερες ανάγκες µας, τόσο τις δικές µας, όσο και των ασθενών µας. Μέχρι σήµερα έχουµε αναπτύξει ένα σηµαντικό αριθµό πρωτοκόλλων που αφορούν στη λειτουργία του φαρµακείου (όπως για παράδειγµα το πρωτόκολλο των ηµερήσιων και εβδοµαδιαίων δραστηριοτήτων), αλλά και στην παροχή των υπηρεσιών µας (για παράδειγµα, το πρωτόκολλο που έχουµε αναπτύξει για την υπηρεσία αναφοράς ανεπιθύµητων ενεργειών), διασφαλίζοντας µε τον τρόπο αυτό την αποτελεσµατικότητα αλλά και την ποιότητα των εν λόγω υπηρεσιών.

Ορισµένοι γιατροί µπορεί να θεωρήσουν ότι εµείς οι φαρµακοποιοί «µπαίνουµε στα δικά τους χωράφια» και ότι θέλουµε, κατά κάποιο τρόπο, να τους «κλέψουµε την πελατεία». Εµείς τότε θα πρέπει να τους δείξουµε ότι αυτό δεν είναι αληθές. Να τους κάνουµε σαφές δηλαδή το ότι ενώ εκείνοι προσεγγίζουν τον ασθενή «δια της λειτουργίας του οργανισµού», εµείς τον προσεγγίζουµε «δια της λειτουργίας των φαρµάκων». Εκείνοι κάνουν διάγνωση προβληµάτων υγείας, ενώ εµείς κάνουµε διάγνωση φαρµακοθεραπευτικών προβληµάτων.

Προφανώς, οι δύο αυτές προσεγγίσεις λειτουργούν όχι ανταγωνιστικά αλλά συνεργατικά και προς όφελος των ασθενών, κάτι που άλλωστε αποτελεί και το βασικό κριτήριο της δράσης µας ως επιστηµόνων υγείας.

Η φαρµακευτική φροντίδα αποτελεί µια σχεδόν άγνωστη έννοια στη χώρα µας. Γι’ αυτό θα πρέπει να πραγµατοποιήσουµε γρήγορα και αποφασιστικά βήµατα, προκειµένου να καλύψουµε το κενό που µας χωρίζει από τους υπόλοιπους Ευρωπαίους συναδέλφους µας. Βεβαίως, οι αλλαγές που απαιτούνται είναι πολλές. Θεωρώ όµως ως σηµαντικότερες αυτές που πρέπει να γίνουν στο επίπεδο των πανεπιστηµιακών σπουδών, καθώς και στο επίπεδο της δοµής των φαρµακείων.

Είναι πραγµατικά ανάγκη να αλλάξει ο προσανατολισµός και το περιεχόµενο των πανεπιστηµιακών σπουδών στον κλάδο µας, έτσι ώστε ο απόφοιτος της φαρµακευτικής να προετοιµάζεται για την παροχή φαρµακευτικής φροντίδας και να γνωρίζει ότι ο ρόλος του ως επαγγελµατία φαρµακοποιού είναι να παρέχει αυτή ακριβώς τη φαρµακευτική φροντίδα. Ταυτόχρονα, θα πρέπει να οδηγηθούµε σταδιακά στη δηµιουργία πολυδύναµων φαρµακείων (µε τη σύµπραξη 3-5 φαρµακοποιών), καθώς µόνο τότε θα είναι εφικτή η παροχή της εν λόγω φαρµακευτικής φροντίδας. Στο σηµερινό «προσωπικό» φαρµακείο, ο φαρµακοποιός καλείται να λειτουργεί σε επίπεδο «one man show», συνεπώς είναι αδύνατον να παρασχεθεί η υπηρεσία φαρµακευτικής φροντίδας, όπως την περιγράψαµε.

Ας µην κρυβόµαστε πίσω από το δάκτυλό µας, η είσοδος του βιοµηχανικού φαρµάκου ουσιαστικά αφαίρεσε από εµάς τους φαρµακοποιούς τον «πρωταγωνιστικό ρόλο» που είχαµε, γεγονός που µας έκανε να περάσουµε σε «δεύτερη µοίρα». Από τότε προσπαθούµε να φανούµε χρήσιµοι κάνοντας «µπαλώµατα», σε µια προσπάθεια να καλύψουµε τα κενά του υγειονοµικού συστήµατος. Ρωτήστε ενδεικτικά δέκα συναδέλφους για το ποιος είναι ο ρόλος του φαρµακοποιού και θα λάβετε δέκα διαφορετικές απαντήσεις.

Παρ’ όλα αυτά, κατά τις τελευταίες δεκαετίες δηµιουργήθηκε σταδιακά µια διαρκώς αυξανόµενη ανάγκη, η οποία αφορά στη διευθέτηση των φαρµακοθεραπευτικών αναγκών και στην επίλυση των αντίστοιχων φαρµακοθεραπευτικών προβληµάτων του ασθενή. Την ανάγκη αυτή ήρθε να καλύψει η φαρµακευτική φροντίδα, αποτελώντας παράλληλα ένα αναπόσπαστο τµήµα της συνολικής φροντίδας που λαµβάνει ο ασθενής.

Ασφαλώς, τη φαρµακευτική φροντίδα καλούµαστε να την προσφέρουµε εµείς οι φαρµακοποιοί. Για να το επιτύχουµε αυτό, απαιτούνται σηµαντικές αλλαγές τόσο σε επίπεδο γνώσεων όσο και σε επίπεδο δοµών. Ήδη στις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες κινούνται προς την κατεύθυνση αυτή, ενώ έχουν αρχίσει να εφαρµόζουν σταδιακά τη φαρµακευτική φροντίδα µε πολύ θετικά αποτελέσµατα τόσο για τους ασθενείς όσο και για τους ίδιους τους φαρµακοποιούς. Οι φαρµακοποιοί των συγκεκριµένων χωρών διαπίστωσαν αυτό που αναφέρθηκε πριν, δηλαδή τη «µεταµόρφωση» της φυσιογνωµίας του επαγγέλµατος. Με δύο λέξεις …αισθάνθηκαν χρήσιµοι!

Θα ήταν ευχής έργο αν οι φαρµακευτικοί σύλλογοι αποφάσιζαν να ηγηθούν της ευρύτερης προσπάθειας για την κοινωνική καθιέρωση των φαρµακευτικών υπηρεσιών, αλλά και για την ανάπτυξη της φαρµακευτικής φροντίδας. Όλα τότε θα γίνονταν πολύ πιο γρήγορά, πολύ πιο «µαζικά», αλλά και µε περισσότερες πιθανότητες επιτυχίας. Είναι βεβαίως δικό µας καθήκον να πείσουµε τους ανθρώπους που κατέχουν θέσεις - κλειδιά στους συγκεκριµένους συλλόγους, όσον αφορά στην αναγκαιότητα της πορείας αυτής.

Εξ ορισµού τα κινήµατα βασίζονται στα µέλη της κοινότητάς τους, ειδικά σε ό,τι αφορά στη διαµόρφωση του «χαρακτήρα» τους, αλλά και στην κατεύθυνση που θα πάρουν. Επίσης, αναπτύσσονται εκεί όπου υπάρχει κάποιο «κενό» - θεσµικό, νοµικό ή άλλης µορφής – σε µια προσπάθεια να το καλύψουν επιβάλλοντας ουσιαστικά τους όρους τους στην πολιτεία και όχι περιµένοντάς την. Εποµένως, εµείς οι φαρµακοποιοί οφείλουµε να κινητοποιηθούµε προκειµένου να καλύψουµε αυτό το «κενό» που έχει δηµιουργηθεί στην παρεχόµενη προς τον ασθενή φροντίδα. Θα πρέπει ωστόσο αφενός να διαµορφώσουµε το θεωρητικό µας πλαίσιο και αφετέρου να αρχίσουµε να «στήνουµε», σε ένα πιο πρακτικό επίπεδο, τις απαιτούµενες δοµές, προκειµένου η «πρόταση» µας αυτή να µην µπορεί να αµφισβητηθεί τόσο από την επίσηµη πολιτεία, όσο και από άλλους φορείς.

Στη χώρα µας δυστυχώς δεν έχει υπάρξει κοινωνικό κράτος, τουλάχιστον µε τη µορφή που θα θέλαµε. Οι απαιτούµενες δοµές είτε δε δηµιουργήθηκαν ποτέ, είτε, όπου δηµιουργήθηκαν, υπολειτούργησαν και τελικά παρήκµασαν. Αυτό βεβαίως έχει να κάνει µε τις πολιτικές επιλογές που έγιναν από τις ηγεσίες µας, αλλά και µε το «χαρακτήρα» µας, δηλαδή το χαρακτήρα του ελληνικού λαού, όπως διαµορφώθηκε αυτός µεταπολεµικά. Το κενό λοιπόν υπάρχει και επιµένω πως κάποια στιγµή θα βρεθεί αυτός που θα το καλύψει, ωστόσο εν µέρει αυτό πραγµατοποιούµε κι εµείς οι φαρµακοποιοί.

Το τελευταίο χρονικό διάστηµα συναντώ ολοένα και περισσότερους συναδέλφους που µοιράζονται µαζί µου τις ίδιες ανησυχίες, ενώ έχουν και ανάλογες ιδέες. Φαίνεται λοιπόν ότι υπάρχει µια «µαγιά» ανθρώπων ικανών να µετουσιώσουν τις ιδέες αυτές σε πράξη.

Είµαι πολύ αισιόδοξος λοιπόν και πιστεύω ότι στο χρονικό πλαίσιο µιας δεκαετίας, ο φαρµακευτικός χώρος στην Ελλάδα θα έχει κάνει πραγµατικά «άλµατα». Πιστεύω ότι η φαρµακευτική φροντίδα θα έχει λάβει «σάρκα και οστά» ως αναπόσπαστο τµήµα της συνολικής φροντίδας προς τον ασθενή. Επίσης, ο φαρµακοποιός, υπό την ιδιότητα του παρόχου αυτής της φροντίδας, πιστεύω ότι θα έχει ολοκληρωθεί επιστηµονικά και δικαιωµατικά πλέον θα αυτοπροσδιορίζεται ως «λειτουργός της υγείας».