Αντιμετωπίζοντας τον ασθενή με αυξημένη χοληστερόλη

Από τον
Μανώλη Μιτάκη, φαρμακοποιό

Υπενθυμίστε στον ασθενή:

» Να κάνει μεταξύ άλλων τακτικές μετρήσεις χοληστερόλης εάν πάσχει από υποθυρεοειδισμό, ηπατική νόσο, διαβήτη, χρόνια νεφρική ανεπάρκεια, πορφύρα, ερυθηματώδη λύκο.

» Να αποφεύγει την κατανάλωση χυμού γκρέιπφρουτ εάν λαμβάνει στατίνες.

» Να αναφέρει στο γιατρό του οποιοδήποτε μυϊκό πόνο ή αδυναμία (σημεία ραβδομυόλυσης).

 
Η νόσος

Ανήκει σε μια σειρά νοσημάτων του μεταβολισμού που λέγονται υπερλιπιδαιμίες. Στις νόσους αυτές διαταράσσεται η σύνθεση και ο μεταβολισμός της χοληστερόλης, δηλαδή μεταβάλλεται η LDL-χοληστερόλη, η HDL-χοληστερόλη, η VLDL, και τα τριγλυκερίδια.

Ανάλογα με τον τύπο της υπερλιπιδαιμίας, ενέχονται μεταβολικοί και γενετικοί παράγοντες, ενώ η ποιότητα της διατροφής, το κάπνισμα και η έλλειψη άσκησης παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο. Σε αρκετές περιπτώσεις η νόσος αναπτύσσεται δευτεροπαθώς σαν αποτέλεσμα άλλων νόσων (π.x. υποθυρεοειδισμός) ή ανεπιθύμητων ενεργειών φαρμάκων.

Αποτελεί μια «σιωπηλή νόσο» επειδή συνήθως δε δίνει συμπτώματα. Μπορεί να οδηγήσει σε έμφραγμα του μυοκαρδίου. Ανακαλύπτεται τυχαία μετά από εργαστηριακές εξετάσεις.

Οι θεραπευτικοί στόχοι στην αντιμετώπιση των νοσημάτων αυτών συνίστανται κυρίως στην ελάττωση της LDL, στην αύξηση της HDL και στην ελάττωση των τριγλυκεριδίων. Με τις υπάρχουσες γνώσεις μας και τα υπάρχοντα φάρμακα (στατίνες, φιβράτες, ρητίνες) η νόσος είναι ανίατη μεν, αντιμετωπίσιμη δε.

Ο ασθενής

• Συνήθως είναι μεσήλικας.

• Παρουσιάζει δυσκολία στη συνειδητοποίηση και κατανόηση της νόσου του: Ο ασθενής αρκετά συχνά πιστεύει ότι η χοληστερίνη προέρχεται από τη διατροφή, και κατά συνέπεια η λύση είναι απλά να αποφεύγει τα πλούσια σε χοληστερόλη τρόφιμα. Κατά βάθος ο ασθενής αυτός δε θέλει να παραδεχθεί ότι νοσεί.

• Συχνά δε συμμορφώνεται. Σε περίπτωση που ο ασθενής δε λάβει την καθιερωμένη δόση των φαρμάκων του, τίποτε αξιοπρόσεκτο δε θα συμβεί. Λόγω του ότι η υπερχοληστεριναιμία αποτελεί μια «σιωπηλή νόσο», ο ασθενής συχνά πιστεύει –παρά τις σχετικές συστάσεις– ότι μόλις ελαττωθούν οι τιμές της χοληστερίνης, δεν υπάρχει λόγος να συνεχίσει τη χρόνια αγωγή με το φάρμακό του. Έτσι, συχνά αρνείται να συμμορφωθεί στη χρόνια λήψη του φαρμάκου του.

• Αναζητεί εναλλακτικούς τρόπους. Ο συνδυασμός της δυσκολίας να παραδεχτεί ότι νοσεί, της αδυναμίας κατανόησης της νόσου, και του φόβου απέναντι στη «χημική» φαρμακευτική αγωγή και τις ανεπιθύμητες ενέργειές της, οδηγούν συχνά τον ασθενή σε σχήματα αυτοθεραπείας. Το κοινό σημείο των σχημάτων αυτών είναι ότι ο ασθενής για να τα λάβει δε συμβουλεύεται το γιατρό του: είτε ζητά συμβουλή από το φαρμακοποιό του είτε επηρεάζεται από τις διαφημίσεις εμπλουτισμένων τροφίμων στα Μ.Μ.Ε.

Η ενέργεια

• Εάν ο ασθενής έχει διαπιστώσει ότι έχει υψηλή τιμή χοληστερίνης αλλά δεν έχει επισκεφθεί το γιατρό του

» Ρωτήστε τον εάν έφαγε το βράδυ πριν την αιματολογική εξέταση.

» Ρωτήστε τον ποια φάρμακα λαμβάνει για να αποκλείσετε τα φαρμακογενή αίτια της υπερχοληστεριναιμίας:

› Αντισυλληπτικά (έχουν παρατηρηθεί περιπτώσεις)
› Αναβολικά στεροειδή
› Κορτικοστεροειδή (σε παρατεταμένη χορήγηση υψηλών δόσεων)
› Ασπιρίνη, φαινοθειαζίνες, σουλφοναμίδες (ψευδώς αυξημένες τιμές LDL)
› Αμιοδαρόνη
› Διουρητικά
› Κυκλοσπορίνη
› Ολανζαπίνη.

» Συστήστε του να ενημερώσει το γιατρό του για τις υψηλές τιμές χοληστερίνης του.

» Συμβουλέψτε τον να διακόψει το κάπνισμα και να αποφεύγει να λαμβάνει τροφές πλούσιες σε λιπαρά.

» Συστήστε του συμπληρώματα διατροφής με ω-3 λιπαρά οξέα.

» Συστήστε του να επανεξετάσει τις τιμές χοληστερίνης μέσα στο επόμενο τρίμηνο, εφόσον έχει τηρήσει τους παραπάνω κανόνες. Σε περίπτωση που οι τιμές εξακολουθούν να είναι υψηλές, παραπέμψτε τον υποχρεωτικά σε ιατρική εξέταση.

• Εάν ο ασθενής έχει επισκεφθεί το γιατρό του και έχει λάβει αγωγή

» Ελέγξτε τη συνταγή για πιθανές αλληλεπιδράσεις: Οι στατίνες αλληλεπιδρούν με αντιμυκητιασικά της ομάδας των αζολών, με βαρφαρίνη, βεραπαμίλη, διλτιαζέμη, κυκλοσπορίνη, μακρολίδια, ριφαμυκίνες, σιλντεναφίλη.

» Βεβαιωθείτε ότι έχουν δοθεί οι κατάλληλες οδηγίες λήψης των φαρμάκων και ότι ο ασθενής τις έχει καταλάβει:

› Τα φάρμακα κατά της χοληστερίνης είναι καλύτερα να λαμβάνονται το βράδυ, γιατί τότε η σύνθεση της χοληστερόλης φτάνει στο μέγιστο.
› Δε θα πρέπει να γίνεται διακοπή της φαρμακευτικής αγωγής με πρωτοβουλία του ασθενή.
› Θα χρειαστεί περιοδικός έλεγχος των ενζύμων του ήπατος, καθώς και προσδιορισμός της χοληστερίνης (και οι δύο έλεγχοι πραγματοποιούνται μέσω αιματολογικής εξέτασης).
› Όσο περισσότερο γυμνάζεται και όσο περισσότερο προσέξει τη διατροφή του, τόσο λιγότερο χρειάζεται να αυξηθεί η δόση των φαρμάκων του για τον πλήρη έλεγχο της χοληστερίνης.

» Συστήστε στον ασθενή συμπλήρωμα διατροφής που περιέχει συνένζυμο Q: Έχει φανεί ότι με τη χορήγηση αυτή περιορίζεται ο κίνδυνος εμφάνισης ραβδομυόλυσης στους ασθενείς που βρίσκονται σε αγωγή με στατίνες.

» Χορηγήστε στον ασθενή ένα τεστ χοληστερίνης: Εξηγήστε του όμως ότι αυτό αποτελεί ένα συμπληρωματικό βοήθημα στις εργαστηριακές εξετάσεις ρουτίνας. Θα τον βοηθήσει όμως να συνειδητοποιήσει ότι δεν πρέπει να διακόπτει τη φαρμακευτική του αγωγή με δική του πρωτοβουλία.