Τεκμηρίωσέ το! (3)

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (Π.Ο.Υ.) εκτιμά ότι το ένα τρίτο του παγκόσμιου ενήλικου πληθυσμού, δηλαδή 1,1 δισεκατομμύρια άνθρωποι είναι καπνιστές και ότι ο καπνός προκαλεί 3,5 εκατομμύρια θανάτους ετησίως σε παγκόσμιο επίπεδο.

Οι κύριες βλαπτικές επιπτώσεις του καπνίσματος εντοπίζονται στην αύξηση της συχνότητας εμφάνισης και στην αύξηση της θνησιμότητας των παρακάτω νοσημάτων:

• στεφανιαία νόσος,
• καρκίνος του πνεύμονα, του φάρυγγα, του λάρυγγα, της ουροδόχου κύστης κλπ.,
• χρόνιες αποφρακτικές πνευμονοπάθειες,
• αγγειακές παθήσεις του εγκεφάλου.

Στον καπνό του τσιγάρου περιλαμβάνονται περίπου 4.000 χημικές ενώσεις, μεταξύ των οποίων 40 περίπου καρκινογόνες ουσίες. Η νικοτίνη είναι η κύρια ουσία που ευθύνεται για την εξάρτηση που αναπτύσσεται από τον καπνό.

Η θεραπεία υποκατάστασης νικοτίνης αποσκοπεί στο να μειώσει τα συμπτώματα στέρησης οφειλόμενα στη διακοπή του καπνίσματος, υποκαθιστώντας τη νικοτίνη των τσιγάρων. Τα υποκατάστατα νικοτίνης διατίθενται σε διάφορες μορφές, όπως διαδερμικά αυτοκόλλητα (αργή απελευθέρωση νικοτίνης) και τσίχλες, μασώμενα χάπια, ρινικά εκνεφώματα (στις μορφές αυτές η απελευθέρωση νικοτίνης γίνεται πιο γρήγορα από τα αυτοκόλλητα, αλλά πιο αργά σε σύγκριση με το τσιγάρο) κλπ.

Το ερώτημα που θέτει ο ασθενής θα πρέπει να το μετασχηματίσουμε σε κλινικό ερώτημα, το οποίο θα μπορούσε να διατυπωθεί ως εξής: «Στην προσπάθεια διακοπής του καπνίσματος, η χρήση σκευασμάτων υποκατάστασης νικοτίνης δίνει θετικότερα αποτελέσματα σε σύγκριση με την μη χρήση τους;».

Προκειμένου να αναζητήσουμε τεκμηριωμένες πληροφορίες προσφεύγουμε σε βάσεις δεδομένων, στις οποίες μπορούμε να βρούμε ανασκοπήσεις κλινικών μελετών, όπως το Cochrane Collaboration (Ίδρυμα για την Τεκμηριωμένη Πληροφόρηση στο Χώρο της Υγείας).

Πράγματι, στο Cochrane Collaboration υπάρχει δημοσιευμένη μια ανασκόπηση 132 κλινικών δοκιμών στις οποίες συμμετείχαν περισσότερα από 40.000 άτομα. Οι περισσότερες μελέτες έγιναν με άτομα που κάπνιζαν περισσότερα από 15 τσιγάρα ημερησίως.

Τα συμπεράσματα που προκύπτουν από την ανασκόπηση είναι τα εξής:

• Η θεραπεία υποκατάστασης νικοτίνης αυξάνει την πιθανότητα διακοπής του καπνίσματος από 50 έως 70%.
• Όλες οι μορφές θεραπείας υποκατάστασης νικοτίνης καθιστούν πιο πιθανή την ευνοϊκή κατάληξη της προσπάθειας διακοπής του καπνίσματος.
• Η συνδυασμένη χρήση αυτοκόλλητου και μιας μορφής άμεσης δράσης (π.χ. τσίχλα) αυξάνει περαιτέρω τις πιθανότητες επιτυχίας.
• Ορισμένα στοιχεία οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η έναρξη της χρήσης των υποκατάστατων νικοτίνης λίγο πριν την προβλεπόμενη ημερομηνία διακοπής του καπνίσματος μπορεί να αυξήσει την πιθανότητα επιτυχίας.
• Η χρήση αυτοκόλλητων νικοτίνης δεν ωφελεί για χρονικό διάστημα μεγαλύτερο των 8 εβδομάδων.
• Όσοι καπνίζουν μεγάλο αριθμό τσιγάρων πιθανά να χρειάζονται υψηλότερες δόσεις υποκατάστατου νικοτίνης.
• Οι ανεπιθύμητες δράσεις εξαρτώνται από τη μορφή˙ περιλαμβάνουν δερματικό ερεθισμό για τα αυτοκόλλητα και ερεθισμό του βλεννογόνου του στόματος για τις τσίχλες και τα χάπια.
• Δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι η χρήση υποκατάστατων νικοτίνης αυξάνει την πιθανότητα καρδιακής ανακοπής.

Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η τελική κλινική απόφαση για το ποιο υποκατάστατο θα χρησιμοποιήσει ο ασθενής δεν μπορεί να βασίζεται μόνον στα τεκμήρια, αλλά είναι σύζευξη τεκμηρίων, κλινικής εμπειρίας του θεραπευτή και ιδιαιτεροτήτων του ασθενή.

Stead LF, Perera R, Bullen C, Mant D, Lancaster T. Nicotine replacement therapy for smoking cessation. Cochrane Database of Systematic Reviews 2008, Issue 1.