Η παχυσαρκία ως χρόνια νόσος: Από το στίγμα στη θεραπεία με νέα εργαλεία

Η παχυσαρκία δεν αποτελεί απλώς ένα αισθητικό ή «διατροφικό» ζήτημα. Είναι μια χρόνια, πολυπαραγοντική και υποτροπιάζουσα νόσος, με σημαντικές συνέπειες στη σωματική και ψυχική υγεία. Αναγνωρίζεται διεθνώς από οργανισμούς όπως ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, η Αμερικανική Ιατρική Ένωση και η Ευρωπαϊκή Εταιρεία Μελέτης της Παχυσαρκίας ως προοδευτική πάθηση που απαιτεί μακροχρόνια αντιμετώπιση και εξατομικευμένο πλάνο θεραπείας. Η σύγχρονη προσέγγιση εγκαταλείπει το στερεότυπο ότι «ο ασθενής φταίει επειδή τρώει πολύ».

Αντίθετα, υιοθετείται το μοντέλο ABCD (Adiposity-Based Chronic Disease), που εστιάζει όχι μόνο στο βάρος, αλλά στην κατανομή και τον αντίκτυπο του λιπώδους ιστού στη συνολική υγεία. Η παχυσαρκία συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο για σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2, καρδιαγγειακά νοσήματα, υπνική άπνοια, λιπώδες ήπαρ και ορισμένες μορφές καρκίνου, ενώ επηρεάζει και την ψυχική ευεξία και την ποιότητα ζωής.

Πέρα από τον Δείκτη Μάζας Σώματος (BMI)

Ο δείκτης BMI εξακολουθεί να αποτελεί εργαλείο ανίχνευσης, αλλά δεν αρκεί για τη διάγνωση ή τη λήψη θεραπευτικών αποφάσεων. Η περιφέρεια μέσης, η αναλογία μέσης προς ύψος και η κατανομή του λίπους, προσφέρουν πολύτιμες πληροφορίες για τον καρδιομεταβολικό κίνδυνο. Το νέο πλαίσιο των οδηγιών προτείνει πολυδιάστατη εκτίμηση που περιλαμβάνει και λειτουργικές, ψυχολογικές και κοινωνικές παραμέτρους.

Η Σχέση Ιατρού–Ασθενούς και το Χάσμα Προσδοκιών

Η αντιμετώπιση της παχυσαρκίας ξεκινά από τον τρόπο επικοινωνίας. Η απλή φράση «Θα θέλατε να μιλήσουμε για το βάρος σας;» σηματοδοτεί σεβασμό, ενσυναίσθηση και οικοδόμηση εμπιστοσύνης. Συχνά, ο ασθενής προσδοκά γρήγορα και οριστικά αποτελέσματα («να χάσω όλο το βάρος και να τελειώσει το πρόβλημα»), ενώ ο γιατρός γνωρίζει πως πρόκειται για χρόνια νόσο με πιθανές υποτροπές. Το ζητούμενο είναι η βελτίωση της υγείας —μεταβολικής, μηχανικής, ψυχικής— και όχι απλώς η ένδειξη στη ζυγαριά.

Ολιστική Αντιμετώπιση: Από τη Διατροφή στη Φαρμακοθεραπεία

Η αλλαγή τρόπου ζωής (διατροφή, άσκηση, διαχείριση ύπνου και στρες) παραμένει θεμέλιο της θεραπείας, αλλά συχνά δεν επαρκεί για μακροχρόνια ρύθμιση του βάρους. Μελέτες δείχνουν ότι οι παρεμβάσεις συμπεριφοράς οδηγούν συνήθως σε απώλεια 3-5%, ποσοστό που σπάνια διατηρείται και δεν επαρκεί για ουσιαστική βελτίωση των επιπλοκών. Εδώ αναδεικνύεται η σημασία της έγκαιρης φαρμακοθεραπείας, όπως υπογραμμίζουν οι νεότερες οδηγίες του Obesity Canada και της EASO (2024-2025): τα φάρμακα κατά της παχυσαρκίας πρέπει να εντάσσονται νωρίς στη φυσική πορεία της νόσου και να αποτελούν μέρος μιας μακροχρόνιας στρατηγικής. Η διακοπή τους συνήθως οδηγεί σε ανάκτηση βάρους και απώλεια των ευεργετικών αποτελεσμάτων.

Η Σταδιοποίηση της Παχυσαρκίας και η Προσαρμοσμένη Θεραπεία

Η χρήση του συστήματος Edmonton Obesity Staging System (EOSS) επιτρέπει την ταξινόμηση των ασθενών με βάση τις επιπλοκές και τη λειτουργική τους κατάσταση, όχι μόνο το βάρος. Έτσι, η θεραπευτική προσέγγιση προσαρμόζεται στο στάδιο και τις ανάγκες κάθε ατόμου — από αλλαγές τρόπου ζωής και φαρμακοθεραπεία, έως βαριατρική χειρουργική σε προχωρημένες περιπτώσεις.

Από το Στίγμα στη Συν-Απόφαση

Η αντιμετώπιση της παχυσαρκίας απαιτεί ενσυναίσθηση, συνεργασία και συστηματική παρακολούθηση. Η αποδόμηση του κοινωνικού στίγματος και η κατανόηση ότι πρόκειται για νόσο και όχι επιλογή αποτελούν κρίσιμα βήματα.
Η επιτυχής ρύθμιση σημαίνει βελτίωση παραμέτρων υγείας και ενδυνάμωση της σχέσης ιατρού–ασθενούς, μέσα από συν-απόφαση και ρεαλιστικούς στόχους.

Συμπέρασμα

Η παχυσαρκία είναι μια νόσος που χρειάζεται θεραπεία με συνέπεια και επιστημονική καθοδήγηση, όχι ενοχές και βιαστικές λύσεις. Οι νεότερες θεραπευτικές επιλογές ανοίγουν ένα νέο κεφάλαιο, όπου η πρόληψη επιπλοκών και η βελτίωση της ζωής αντικαθιστούν τη μονοδιάστατη αναζήτηση της ζυγαριάς. Η φράση «Treat obesity early, treat it long-term» συνοψίζει την ουσία της νέας εποχής στην ιατρική αντιμετώπιση της παχυσαρκίας.

Σπυρίδων Καρράς,
Ενδοκρινολόγος-Διαβητολόγος, ΑΠΘ