Πώς μπορεί η διατροφή να επηρεάσει τη γονιμότητα;

Γράφει η Νάνα Καλαφάτη, Διαιτολόγος - Διατροφολόγος, M.Sc.

Ιδιαίτερο βάρος δίνεται στις μέρες μας, είτε από τους ειδικούς είτε από τις ίδιες τις γυναίκες, στην επαρκή και σωστή διατροφή κατά την περίοδο της εγκυμοσύνης και της γαλουχίας. Τι ρόλο θα μπορούσε, όμως, να παίξει η διατροφή της γυναίκας πριν την εγκυμοσύνη; Πόσο πιθανό είναι η σύσταση της διατροφής να επηρεάζει την ικανότητα ενός ατόμου να συλλάβει;

Σύμφωνα με τη βιβλιογραφία, η υγιεινή διατροφή είναι ένα τρόπος τόνωσης της γονιμότητας και για τα δύο φύλα. Δεδομένα από τη μελέτη Nurses? Health Study, στην οποία συμμετείχαν 116.000 νοσηλεύτριες ηλικίας 24-42 ετών, υπέδειξαν ένα «μοντέλο διατροφής» το οποίο φάνηκε να σχετίζεται με μεγαλύτερα ποσοστά γονιμότητας.

Το «μοντέλο» αυτό περιελάμβανε χαμηλή πρόσληψη trans λιπαρών οξέων με ταυτόχρονα αυξημένη πρόσληψη μονοακόρεστων λιπαρών οξέων, αυξημένη πρόσληψη πρωτεϊνών από φυτικές πηγές (κυρίως λαχανικά) και λιγότερο από ζωικές πηγές, καθώς επίσης αυξημένη πρόσληψη φυτικών ινών και γαλακτοκομικών προϊόντων με αυξημένα λιπαρά.

Συγκεκριμένα, οι συγγραφείς προτείνουν πως η προτίμηση trans ακόρεστων λιπαρών οξέων αυξάνει την πιθανότητα ανωορρηξίας. Αντιθέτως, η πρόσληψη (κυρίως) μη-αιμικού σιδήρου από τροφές όπως τα όσπρια και η πρόσληψη σιδήρου σε μορφή συμπληρώματος, μειώνουν την πιθανότητα διαταραχής της ωορρηξίας. Επίσης, η χορήγηση πολυβιταμινούχου σκευάσματος και κυρίως βιταμινών του συμπλέγματος Β πιθανώς προφυλάσσει τις γυναίκες από την ανάπτυξη ανωορρηξίας.

Μία άλλη μελέτη, έδειξε ότι η δυτικού τύπου δίαιτα επηρεάζει αρνητικά τη γονιμότητα. Η διατροφή πλούσια σε επεξεργασμένο ή μη κόκκινο κρέας, πατάτες, πίτσα και μαγιονέζα και ταυτόχρονα φτωχή σε φρούτα, λαχανικά, ψάρι και ξηρούς καρπούς μπορεί να μειώσει την ικανότητα αναπαραγωγής. Αυτό φαίνεται να οφείλεται στο γεγονός ότι μια τέτοια διατροφή είναι φτωχή σε αντιοξειδωτικά, ενώ ταυτόχρονα αυξάνουν το οξειδωτικό στρες.

Η ικανότητα ωορρηξίας και ωρίμανσης του ωαρίου επηρεάζεται αρνητικά από το οξειδωτικό στρες. Το οξειδωτικό στρες επηρεάζει, επίσης, τη βιωσιμότητα του αντρικού σπέρματος, καθώς αλλοιώνεται η λειτουργικότητα της μεμβράνης του σπερματοζωαρίου. Συνεπώς, η πρόσληψη τροφίμων πλούσιων σε αντιοξειδωτικά, όπως ο ψευδάργυρος, οι βιταμίνες C, A, Ε, το σελήνιο, το φυλλικό οξύ και οι βιταμίνες Β12 και Β6 είναι καθοριστική για την αντιμετώπιση του οξειδωτικού στρες.

Σχετικά με το σελήνιο, η αυξημένη πρόσληψή του έχει συσχετιστεί με καλύτερη ποιότητα και ποσότητα σπέρματος, αλλά και αυξημένη γονιμότητα σε άτομα και των δύο φύλων. Έχει φανεί επίσης, πως γυναίκες με ανεξήγητα προβλήματα γονιμοποίησης έχουν χαμηλότερη συγκέντρωση σεληνίου στα ωοθυλάκια σε σχέση με τις γυναίκες εκείνες με μειωμένη γονιμότητα ανατομικής αιτιολογίας, καθώς επίσης και αυξημένα επίπεδα πρωτεΐνης SBP1 στις ωοθήκες, πρωτεΐνη η οποία δεσμεύει το σελήνιο.

Η διατήρηση ενός φυσιολογικού σωματικού βάρους είναι ένας πολύ σημαντικός παράγοντας για τη διατήρηση της γονιμότητας. Η μείωση του φυσιολογικού σωματικού βάρους κατά 10-15% είναι πιθανό να προκαλέσει αμμηνόρροια και σε περιπτώσεις διατροφικών διαταραχών, όπως η ψυχογενής ανορεξία, η αμμηνόρροια είναι πιθανό να μην αντιστραφεί αμέσως μετά την επανάκτηση βάρους. Παρόμοιες είναι οι πιθανές συνέπειες του πλεονάζοντος σωματικού βάρους. Οι παχύσαρκες γυναίκες είναι πιθανό να εμφανίσουν διαταραχές εμμήνου ρύσεως έως και ανωορρηξία. Οι διαταραχές αυτού του είδους φαίνεται να οφείλονται κυρίως στην παρουσία κεντρικής παχυσαρκίας και ινσουλινοαντίστασης.

Δεδομένα από τη Nurses? Health Study, δείχνουν ότι οι γυναίκες με ΔΜΣ≥32 είχαν 1,4 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο για εμφάνιση μιας τέτοιας διαταραχής, σε σχέση με τις γυναίκες φυσιολογικού ΔΜΣ. Φαίνεται, επίσης, πως η υπερλιπιδαιμία και η ινσουλινοαντίσταση παίζουν τον δικό τους ρόλο στην εμφάνιση υπογονιμότητας, διεγείροντας διάφορα μεταβολικά μονοπάτια.

Το αλκοόλ και το κάπνισμα είναι δύο ακόμη παράγοντες οι οποίοι, σε μεγάλες ποσότητες, θα μπορούσαν να επιδράσουν αρνητικά στη γονιμότητα. Αντιθέτως, η μέτρια κατανάλωση αλκοόλ δρα μάλλον προστατευτικά στην ποιότητα και τη λειτουργικότητα του σπέρματος.

Τι μπορούμε να κάνουμε, λοιπόν, ώστε να τονώσουμε τη γονιμότητά μας;

• Να διατηρούμε το βάρος μας σε φυσιολογικά για το ύψος μας επίπεδα.
• Να αυξήσουμε την κατανάλωση μονοακόρεστων λιπαρών οξέων από φυτικές πηγές, όπως είναι το ελαιόλαδο και να μειώσουμε αυτή των κορεσμένων και κυρίως των trans λιπαρών οξέων.
• Να προσλαμβάνουμε επαρκή ποσότητα αντιοξειδωτικών μέσα από πληθώρα φρούτων και λαχανικών.
• Να προσλαμβάνουμε επαρκή ποσότητα σιδήρου, κυρίως από φυτικές πηγές ή υπό τη μορφή συμπληρώματος.
• Να καταναλώνουμε μία τουλάχιστον μερίδα πλούσιων σε λιπαρά γαλακτοκομικών.
• Να προτιμούμε τρόφιμα φυτικής προελεύσεως, πλούσια σε φυτικές ίνες και φτωχότερα σε απλή ζάχαρη.
• Να μειώσουμε ή να αποφύγουμε το κάπνισμα και την υπερκατανάλωση αλκοόλ.