δημοφιλέστερα άρθρα
Η κατάθλιψη, η διαταραχή του συναισθήματος, είναι νόσος φασική και χαρακτηρίζεται από εξάρσεις και υφέσεις. Η φαρμακευτική αντιμετώπιση της κατάθλιψης βασίζεται κυρίως στα αντικαταθλιπτικά, ενώ κατά περίπτωση χορηγούνται επιπροσθέτως και άλλα φάρμακα, όπως αγχολυτικά-υπναγωγά (π.χ. στην αγχώδη κατάθλιψη) και σταθεροποιητικά της διάθεσης (για τη μακροχρόνια προφύλαξη από την επανεμφάνιση επεισοδίων).
Στάδια της θεραπείας
- Οξεία αντιμετώπιση (acute treatment) του επεισοδίου με στόχο την ανταπόκριση και τελικά την ύφεση της συμπτωματολογίας.
- Θεραπεία συνέχισης (continuation therapy) για κάποιο χρονικό διάστημα μετά την ύφεση, με σκοπό την πρόληψη υποτροπής (relapse) του επεισοδίου που αντιμετωπίστηκε και την επίτευξη της πλήρους λειτουργικής αποκατάστασης (recovery).
- Θεραπεία συντήρησης (maintenance therapy), εφόσον κρίνεται απαραίτητο, κατά τη διάρκεια της νορμοθυμίας (διάστημα φυσιολογικής διάθεσης) και για μεγάλο χρονικό διάστημα, με σκοπό την πρόληψη επανεμφάνισης (recurrence) νέου επεισοδίου της νόσου.
- Θεραπεία χρονιότητας (treatment of chronicity) για την αντιμετώπιση χρονίζουσας συμπτωματολογίας, κυρίως στη δυσθυμία και την κυκλοθυμία.
Κλινικά, ανταπόκριση
(response) θεωρείται ότι υπάρχει όταν η συμπτωματολογία έχει υποχωρήσει κατά
τουλάχιστον 50% και ύφεση (remission) όταν έχει υποχωρήσει πλήρως. Η
θεραπεία συνέχισης διαρκεί περίπου όσο διήρκεσε η θεραπεία της οξείας φάσης (από
την έναρξη της αγωγής μέχρι την ύφεση) και μετά ακολουθεί (αν χρειάζεται)
θεραπεία συντήρησης. Υποτροπή του επεισοδίου (relapse) θεωρείται η εμφάνιση συμπτωματολογίας
κατά την περίοδο μέχρι το τέλος της θεραπείας συνέχισης, ενώ υποτροπή της νόσου
(recurrence) ονομάζεται η εμφάνιση συμπτωματολογίας μετά το τέλος της περιόδου
της θεραπείας συντήρησης. Εφόσον για μεγάλο χρονικό διάστημα δεν εμφανιστεί συμπτωματολογία,
θεωρείται ότι επέρχεται αποκατάσταση (recovery).
Aντικαταθλιπτικά
Τα αντικαταθλιπτικά δρουν κυρίως μέσω επίδρασης στη νευροδιαβιβαστική λειτουργία των τριών κύριων μονοαμινεργικών συστημάτων του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος, του σεροτονινεργικού, του νοραδρενεργικού και του ντοπαμινικού. Και τα τρία συστήματα σχετίζονται με την κατάθλιψη, το καθένα τους όμως συνδέεται με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά της συμπτωματολογίας.
Τα αντικαταθλιπτικά που κυρίως χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση της κατάθλιψης, σύμφωνα με τον τρόπο δράσης τους είναι:
- Εκλεκτικοί αναστολείς επαναπρόσληψης της σεροτονίνης (SSRI): Οι SSRI θεωρούνται φάρμακα πρώτης επιλογής για την αντιμετώπιση της μείζονος κατάθλιψης. Οι SSRI που χρησιμοποιούνται συνήθως είναι: η σιταλοπράμη, η σερτραλίνη, η S-σιταλοπράμη, η φλουοξετίνη, η παροξετίνη, η φλουβοξαμίνη.
- Εκλεκτικοί αναστολείς επαναπρόσληψης της σεροτονίνης και της νορεπινεφρίνης (SNRI): Στους SNRI ανήκουν η βενλαφαξίνη και η δουλοξετίνη.
- Αντικαταθλιπτικά που δρουν κυρίως στο νοραδρενεργικό σύστημα: Η μιρταζαπίνη, που είναι νοραδρενεργικό και ειδικό σεροτονινεργικό αντικαταθλιπτικό (NaSSA) – η βουπροπιόνη, που είναι αναστολέας επαναπρόσληψης νορεπινεφρίνης και ντοπαμίνης (NDRI) – η ρεμποξετίνη, που είναι ο μοναδικός αποκλειστικός αναστολέας επαναπρόσληψης της νορεπινεφρίνης (NRI – δεν κυκλοφορεί στην Ελλάδα).
- Τρικυκλικά και άλλα αντικαταθλιπτικά πρώτης γενιάς, όπως η αμιτριπτιλίνη, η δοξεπίνη, η τραδοζόνη και η κλομιπραμίνη.
- Αναστολείς της μονοαμινοαξειδάσης (ΜΑΟ), όπως η νεφαδοζόνη.
- 'Αλλα αντικαταθλιπτικά, όπως η αγομελατίνη που είναι αγωνιστής των υποδοχέων της μελατονίνης [νευροδιαβιβαστή που ρυθμίζει τους κιρκάδιους ρυθμούς (circadian rhythms) και επομένως και τον κύκλο ύπνου-εγρήγορσης] και ασκεί ανταγωνιστική δράση στους υποδοχείς 5-HT2C της σεροτονίνης.
Τα νεότερα αντικαταθλιπτικά, και συνηθέστερα τα SSRI και SNRI, θεωρούνται φάρμακα πρώτης επιλογής στην αντιμετώπιση της κατάθλιψης, επειδή έχουν επιλεκτική δράση στα νευροδιαβιβαστικά συστήματα που επενεργούν και έτσι διατηρούν πολύ καλή αποτελεσματικότητα, με σαφώς ευνοϊκό προφίλ ανεπιθύμητων ενεργειών. Τα παλαιότερα (τρικυκλικά και συναφούς δράσης, αναστολείς της μονοαμινοξειδάσης) χρησιμοποιούνται μόνο σε ανθεκτικές περιπτώσεις, λόγω της καλής αποτελεσματικότητάς τους, αλλά έχουν ανεπιθύμητες ενέργειες.
Δεδομένου ότι απαιτούνται τουλάχιστον μερικές εβδομάδες από την έναρξη της αντικαταθλιπτικής αγωγής για να εμφανιστούν αποτελέσματα, είναι απαραίτητο ο ψυχίατρος να περιμένει πριν εκτιμήσει την ανταπόκριση στη φαρμακευτική αγωγή. Εμφανής διαφορά στην ψυχοπαθολογία δεν αναμένεται συνήθως πριν από την 4η εβδομάδα και σχεδόν πλήρης υποχώρηση (remission) επιτυγχάνεται κατά την 6η με 8η εβδομάδα. Σε περίπτωση μη ικανοποιητικής ανταπόκρισης και απουσίας βελτίωσης της συμπτωματολογίας σε επαρκές χρονικό διάστημα με επαρκή δοσολογία, δοκιμάζονται και συνδυαστικές θεραπείες.
Σταθεροποιητικά της διάθεσης
Τα σταθεροποιητικά της διάθεσης χρησιμοποιούνται στην αντιμετώπιση της κατάθλιψης για την πρόληψη των υποτροπών της νόσου (δηλαδή επιφέρουν σταθεροποίηση της διάθεσης στο επίπεδο νορμοθυμίας), είτε ως συνοδά φαρμακευτικής αγωγής σε ασθενείς με παρορμητικότητα και επιθετικότητα είτε ως θεραπεία ενίσχυσης σε πλημμελή ανταπόκριση προς τη φαρμακευτική αγωγή κατά τη θεραπεία της κατάθλιψης ή της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής. Ταυτοχρόνως, αναμένεται να είναι αποτελεσματικά χωρίς να προκαλούν μετάπτωση (switch) στην αντίθετη πολικότητα ή μακροπρόθεσμη επιδείνωση της νόσου. Το μόνο φάρμακο που φαίνεται να πληροί ταυτοχρόνως όλες τις προϋποθέσεις είναι το λίθιο, το οποίο θεωρείται το κατεξοχήν σταθεροποιητικό της διάθεσης. ?Αλλα σταθεροποιητικά είναι το βαλπροϊκό νάτριο, η καρβαμαζεπίνη, η οξκαρβαζεπίνη, η λαμοτριγίνη, η τοπιραμάτη, η γκαμπαπεντίνη, ενώ τελευταία ως σταθεροποιητικά προτείνονται και κάποια από τα άτυπα αντιψυχωσικά.
Αγχολυτικά – υπναγωγά
Τα αγχολυτικά – υπναγωγά είναι ουσίες που επιφέρουν άμεση καταστολή του άγχους και επάγουν τον ύπνο. Η χορήγησή τους στην κατάθλιψη πρέπει να περιορίζεται στα πρώτα στάδια της θεραπείας (έως 2-4 εβδομάδες) και μέχρι να δράσουν τα αντικαταθλιπτικά φάρμακα, λόγω των ανεπιθύμητων ενεργειών: ανάπτυξη ανοχής (tolerance), εξάρτηση (dependence), συμπτώματα νοητικής δυσλειτουργίας (όπως διαταραχές μνήμης και προσανατολισμού), συμπτώματα απόσυρσης (withdrawal symptoms) κατά τη διακοπή τους. Τα αγχολυτικά – υπναγωγά που χορηγούνται συνήθως είναι: αλπραζολάμη, λοραζεπάμη, βρωμαζεπάμη.
Αρχική σελίδα
