Φαρμακευτικός Κόσμος, Συμπληρώματα Διατροφής

35 Η γενικότερη λανθασμένη τάση του καταναλωτικού κοινού να μη συνδέει τα συμπληρώματα διατροφής με τα φάρμακα, συνιστά πλέον άλλη μία πρόκληση για την επιστημονική κοινότητα, η οποία με τη σειρά της οφείλει να σχεδιάσει ένα συγκεκριμένο πλάνο που θα εξασφαλίσει τη στενότερη παρακολούθηση των φυτικών θεραπειών που κατακλύζουν την παγκόσμια αγορά. Οι περιπτώσεις δηλητηριάσεων που σχετίζονται κυρίως με την αλόγιστη χρήση φυτικών θεραπειών σημειώνουν παγκοσμίως αύξηση σε ανησυχητικό βαθμό [Zhou J et al]. Το γεγονός ότι τόσο o FDA όσο και ο ελληνικός Ε.Ο.Φ. δεν έχουν δικαιοδοσία όσον αφορά την έγκριση των συμπληρωμάτων διατροφής πριν αυτά κυκλοφορήσουν στην αγορά αποτελεί σίγουρα λόγο προβληματισμού. Η ανάγκη λοιπόν του συστήματος της φαρμακοεπαγρύπνησης να εμβαθύνει στον τομέα των εναλλακτικών και συμπληρωματικών θεραπειών καθίσταται επιτακτική, καθότι η πρόσβαση των καταναλωτών στις φυτικές θεραπείες χωρίς την επιστημονική εποπτεία οδηγεί και μαθηματικά σε αύξηση των περιστατικών που συνδέονται με τοξικότητα [Zhou S et al]. Χαρακτηριστικό πρόσφατο παράδειγμα αποτέλεσε η παρουσία της φυτικής ουσίας εφέδρα (ephedra sinica με δραστική ουσία εφεδρίνη) σε διάφορα σκευάσματα που προτείνονταν κυρίως για τη μείωση του σωματικού βάρους και την ενίσχυση των αθλητικών επιδόσεων. Οι πολλές, απειλητικές για τη ζωή, ανεπιθύμητες ενέργειες από το καρδιαγγειακό και το κεντρικό νευρικό σύστημα και η ηπατοτοξική δράση της εφεδρίνης οδήγησε στην απόσυρση πολλών σκευασμάτων από την αγορά [Chen WL et al, Skoulidis et αl]. Η ελεύθερη διακίνηση μέσω του διαδικτύου δημιούργησε επίσης ένα άκρως επικίνδυνο φαινόμενο, το οποίο απέκτησε πολύ γρήγορα ανησυχητικές διαστάσεις. Το γεγονός ότι πολλά συμπληρώματα διατροφής διοχετεύονται ανεξέλεγκτα μέσω του διαδικτύου στους καταναλωτές θα πρέπει να αποτελέσει έναν ακόμη λόγο παρέμβασης των συστημάτων φαρμακοεπαγρύπνησης αλλά και της Πολιτείας. Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις, στις οποίες φυτικές θεραπείες, π.χ. για την καταπολέμηση της στυτικής δυσλειτουργίας, βαφτίζονται είτε ως «συμπληρώματα διατροφής» είτε ως «φυσικές θεραπείες», χωρίς να έχει εξακριβωθεί από κλινικές μελέτες ούτε η αποτελεσματικότητα ούτε η ασφάλειά τους [Thurai- raja R et al]. Επιπλέον, σε ένα μεγάλο ποσοστό των διαδικτυακών αυτών σελίδων δεν προβάλλονται ούτε οι στοιχειώδεις συμβουλές για αντενδείξεις και τυχόν αλληλεπιδράσεις με άλλα φάρμακα (συνταγογραφούμενα και μη) και τροφές. Η απουσία ερευνητικών πρωτοκόλλων σχετικά με τις μεθόδους παρασκευής των φυτικών συμπληρωμάτων διατροφής αποτελεί ένα ακόμη «αγκάθι», για το οποίο θα πρέπει να υπάρξει βαθύτερη διερεύνηση. Σύμφωνα με τους κανόνες διασφάλισης ποιότητας (GMP), οι μέθοδοι καλλιέργειας, οι κλιματολογικοί / περιβαλλοντολογικοί παράγοντες, η διαδικασία συλλογής, οι συνθήκες φύλαξης και υγιεινής θα πρέπει να επαναξιολογούνται ανά τακτά χρονικά διαστήματα [WHO 2004, WHO 2005b]. Η επεξεργασία των πρώτων υλών και ο διαχωρισμός των δραστικών συστατικών από προσμείξεις αποτελούν εξαιρετικά πολύπλοκες διαδικασίες, όπως επίσης και η επίτευξη παραγωγής ομοιογενών παρτίδων. Συχνά παρατηρούνται αποκλίσεις όχι μόνο μεταξύ παρτίδων αλλά και μεταξύ της αναγραφόμενης στην ετικέτα και της πραγματικής ποσοτικής και ποιοτικής σύστασης των σκευασμάτων. Χαρακτηριστική μελέτη έδειξε ότι περίπου στο 1/3 από 25 εμπορικά σκευάσματα με γλυκοζαμίνη ή/και χονδροϊτίνη, οι ποσότητες δεν αντιστοιχούσαν με αυτές που αναγράφονταν στην ετικέτα των προϊόντων [ConsumerLab.com]. Σε μία μελέτη του Τμήματος Φαρμακευτικής του Αρκάνσας των Η.Π.Α. εξετάσθηκαν 20 φυτικά συμπληρώματα διατροφής, που είχαν αγοραστεί τυχαία από τοπικά καταστήματα και από το διαδίκτυο και βρέθηκε ότι:  σε 10 υπήρχε απόκλιση μεγαλύτερη του 20% μεταξύ της αναγραφόμενης ποσότητας στην ετικέτα και της πραγματικής σύστασης του προϊόντος  σε 1 δεν βρέθηκε το δραστικό συστατικό που αναγραφόταν  σε κάποια υπήρχε στατιστικά σημαντική απόκλιση μεταξύ των παρτίδων του ίδιου προϊόντος  σε κάποια βρέθηκαν επικίνδυνοι συνδυασμοί δραστικών συστατικών [Gurley JB et al]. Φυτικά συμπληρώματα δύο ή περισσότερων φυτικών ουσιών περιπλέκουν ακόμη περισσότερο τις διαδικασίες ελέγχου και ταυτοποίησης, καθώς εκτός των δραστικών συστατικών, πλήθος οργανικών ενώσεων και άλλων προσμείξεων μεταβάλλουν τη φαρμακολογική δράση και συνεπώς αυξάνουν την πιθανότητα ενδεχόμενης τοξικής επίδρασης [WHO 2005b]. Σε μελέτη που διενεργήθηκε μεταξύ 22 σκευασμάτων Ginseng, βρέθηκε ότι σε 8 από αυτά περιέχονταν μεγάλες ποσότητες φυτοφαρμάκων, ενώ σε κάποια άλλα σημαντικές ποσότητες μολύβδου [ConsumerLab.com]. Προκλήσεις σχετικά με την ασφάλεια των φυτικών συμπληρωμάτων διατροφής