Φαρμακευτικός Κόσμος, Συμπληρώματα Διατροφής

24 Κεφάλαιο Δ Πολυβιταμινούχα συμπληρώματα διατροφής ΙΙΙ. Ανεπιθύμητες ενέργειες: αβεβαιότητα και προφυλάξεις Θα περίμενε κανείς –το λιγότερο– να προβληματιστεί, αν άκουγε τη φράση «ανεπιθύμητες ενέργειες βιταμινικών συμπληρωμάτων», δεδομένου ότι ετυμολογικά ο όρος βιταμίνη παραπέμπει σε χημική ένωση (αμίνη) που χαρίζει «ζωή» (lat. Vita). Η αλήθεια είναι ότι η ταύτιση των όρων «παρενέργεια» και «βιταμίνη» δεν είναι το πρώτο πράγμα που σκέφτεται ο απλός καταναλωτής, ίσως ούτε και ένας ασθενής με χρόνια πάθηση. Πρέπει επίσης να παραδεχτούμε ότι μέχρι σήμερα η φαρμακολογία και η τοξικολογία δεν έδωσε την απαραίτητη προσοχή στην πανεπιστημιακή «γαλούχηση» των φοιτητών ιατρικής και φαρμακευτικής στη σημασία της επιστημονικής παρέμβασης στον υγιεινό τρόπο ζωής μέσω της διατροφής, ανάγκη που δείχνει να έχει μια συνεχώς αυξανόμενη μερίδα του δυτικού κόσμου. Τα ερευνητικά δεδομένα όμως, τα οποία τα τελευταία χρόνια έρχονται να επιβεβαιώσουν και να επισημάνουν τους κινδύνους που κρύβονται πίσω από την ανεξέλεγκτη κατανάλωση των συμπληρωμάτων διατροφής, πρέπει να αποκωδικοποιηθούν και να τονιστούν επίσημα από τους επαγγελματίες υγείας στους παραλήπτες, είτε πρόκειται για υγιείς καταναλωτές είτε για ασθενείς. Όπως αποδείχθηκε, η πιθανότητα εμφάνισης ανεπιθύμητων ενεργειών μετά την κατανάλωση πολυβιταμινούχων συμπληρωμάτων διατροφής εμφανίζει δοσοεξαρτώμενη σχέση [Mullholand & Benford]. Επειδή όμως η πρόσληψη βιταμινών πραγματοποιείται κατά κανόνα από την καθημερινή διατροφή, σε περίπτωση συμπληρωματικής πρόσληψης, τα επίπεδα των βιταμινών στον οργανισμό εξαρτώνται από δύο παράγοντες: την τροφή και τη συμπληρωματική χορήγηση. Καθίσταται λοιπόν πρακτικά αδύνατο να εκτιμηθεί εξατομικευμένα η συνολική ημερήσια ποσότητα πρόσληψης βιταμινών, πέρα από τις αναγραφόμενες στη συσκευασία του συμπληρώματος ποσότητες, οι οποίες αντιστοιχούν σε τιμές RDA μόνο ως προς τις τιμές των συστατικών που αυτά αναφέρονται στην ετικέτα του σκευάσματος και μάλιστα συναρτήσει μιας αόριστης θερμιδικής δίαιτας. Τα άτομα π.χ. που καταναλώνουν μεγάλες ποσότητες ζωικών παραγώγων (π.χ. συκώτι) και ψαριών παράλληλα με ένα συμπλήρωμα διατροφής που περιέχει βιταμίνη Α, είναι προφανές ότι υπερβαίνουν κατά πολύ το ανώτατο όριο πρόσληψης σε βιταμίνη Α και συνεπώς κινδυνεύουν από πιθανές ανεπιθύμητες ενέργειες που παραπέμπουν σε υπερδοσολογία βιταμίνης Α. Για το λόγο αυτό, ο αντίστοιχος βρετανικός Ε.Ο.Φ. συνέστησε να αποφεύγεται η κατανάλωση συμπληρωμάτων που περιέχουν βιταμίνη Α, όταν η διατροφή περιλαμβάνει φυσιολογικές ποσότητες σε συκώτι και ψάρι [Food Standards Agency]. Το ίδιο συστήνεται και στις εγκυμονούσες, λόγω της τερατογόνου δράσης που αποδίδεται σε υψηλές ποσότητες βιταμίνης Α και ρετινοειδών. Μια επίσης ενδιαφέρουσα μελέτη, για την οποία έχει τοποθετηθεί εκτενώς η παγκόσμια ερευνητική κοινότητα, έχει να κάνει με τη χορήγηση συμπληρωμάτων διατροφής που περιέχουν β-καροτένιο σε καπνιστές. Σε μελέτη που διεξήχθη σε 18.000 καπνιστές (άνδρες, γυναίκες) βρέθηκε ότι το β-καροτένιο αυξάνει τις πιθανότητες εμφάνισης καρκίνου του πνεύμονα στους καπνιστές. Συγκεκριμένα, παρατηρήθηκε ότι οι περιπτώσεις εμφάνισης καρκίνου του πνεύμονα ήταν κατά 28% αυξημένες στην ομάδα παρέμβασης. Η συγκεκριμένη μελέτη σταμάτησε μετά από 21 μήνες, όταν αξιολογήθηκαν τα αποτελέσματα, η παρατήρηση ωστόσο σχετικά με την πορεία της υγείας του πληθυσμού της ομάδας παρέμβασης συνεχίστηκε για 5 χρόνια [Omen GS et al]. Ανησυχητικά επίσης είναι τα αποτελέσματα μελετών που συνδέουν τις υπερβολικές δόσεις συμπληρωματικής πρόσληψης ψευδαργύρου (Zn) και φυλλικού οξέος με την πιθανότητα εμφάνισης καρκίνου του προστάτη και του παχέος εντέρου [Leitzmann MF et al, Kim YI]. Επιπρόσθετα, έχει αποδειχθεί ότι υψηλές ποσότητες ψευδαργύρου εμφανίζουν αλληλεπιδράσεις με άλλα ιχνοστοιχεία που προσλαμβάνονται από τις τροφές, όπως ο χαλκός, ο σίδηρος και το ασβέστιο [Domke A et al].