Φαρμακευτικός Κόσμος, Τεύχος #176

| Οκτώβριος - Νοέμβριος - Δεκέμβριος 2019 | 59 Η βιταμίνη D όμως δεν επιδρά μόνο στο σκελετό: Συντε- λεί στην ομαλή εξέλιξη της κυτταρικής ανάπτυξης και έχει σημαντικό ρόλο σε νευρομυϊκές και ανοσολογικές αντιδράσεις, προάγοντας τον έλεγχο των φλεγμονών στο σώμα. Η βιταμίνη επιδρά σε γονίδια που κωδικοποιούν πρω- τεΐνες, οι οποίες ρυθμίζουν τον κυτταρικό πολλαπλασιασμό, τη διαφοροποίηση και την απόπτωση. ΠΩΣ ΛΑΜΒΑΝΕΤΑΙ Η ΒΙΤΑΜΙΝΗ D Οι τροφικές πηγές, από τις οποίες μπορούμε να προμηθευτούμε βιταμίνη D, δυστυχώς είναι λίγες και η συγκέντρωση της βιταμίνης σε αυτές ανευρίσκεται σε χαμηλά επίπεδα. Βιταμίνη D υπάρχει στα ιχθυέλαια, στα αυγά, στο κρέας, στα γαλακτοκομικά ζώων ελεύθερης βοσκής και σε ορισμένα μανιτάρια. Η βιταμίνη D ωστόσο κατεξοχήν λαμβάνεται από την έκθεση στον ήλιο. Η υπεριώδης ακτινοβολία UVB με μήκος κύματος 290-320 νανόμετρα διεισδύει στο ακάλυπτο δέρμα και μετατρέπει τη δερ- ματική 7-δεϋδροχοληστερόλη σε προβιταμίνη D, η οποία με τη σειρά της γίνεται βιταμίνη D. Συνήθως είναι αρκετά 5-30 λεπτά έκθεσης του προσώπου, των χεριών, των ποδιών ή της ράχης στον ήλιο χωρίς αντηλιακή προστασία επί δύο φορές την εβδομάδα μεταξύ 10π.μ. και 3μ.μ. για τον εφοδιασμό του σώματος με τη βιταμίνη D που χρειάζεται. Η ακτινοβολία UVB δεν διεισδύει στο γυαλί, οπότε η έκθεση στον ήλιο σε εσωτερικούς χώρους μέσω κλειστού παραθύρου δεν προάγει τη σύνθεση της βιταμίνης. Οι αντηλιακές κρέμες με παράγοντα ηλιοπροστασίας SPF 8 ή πε- ρισσότερο επεμβαίνουν στην απρόσκοπτη παραγωγή της βιταμί- νης στο ανθρώπινο σώμα. Η βιταμίνη D που λαμβάνεται από την έκθεση στον ήλιο, τα τρόφιμα και τα συμπληρώματα είναι βιολο- γικά αδρανής και πρέπει να υποβληθεί σε δύο υδροξυλιώσεις στο σώμα για να ενεργοποιηθεί. Η πρώτη υδροξυλίωση γίνεται στο ήπαρ και η δεύτερη υδροξυλίωση γίνεται κυρίως στους νεφρούς, οπότε προκύπτει η βιολογικά ενεργή 1,25-διϋδροξυβιταμίνη D [1,25(OH)2D], γνωστή και ως καλσιτριόλη. ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑ ΒΙΤΑΜΙΝΗΣ D ΤΟ ΧΕΙΜΩΝΑ Τα σύγχρονα επαγγέλματα χαρακτηρίζονται από πολύωρη πα- ραμονή σε κλειστούς χώρους και συνακόλουθη μειωμένη έκθε- ση στην ηλιακή ακτινοβολία. Η κατασκευή των δρόμων και των οικιών στον ελληνικό αστικό ιστό δεν ευνοεί την απρόσκοπτη δίοδο του ηλιακού φωτός. Σε αυτά τα δεδομένα πρέπει να συνυ- πολογίσουμε και ορισμένες ασθένειες ή παράγοντες που μπορεί να επιδεινώνουν τυχόν πρόβλημα ανεπάρκειας της βιταμίνης στον οργανισμό, όπως την κακή απορρόφηση ουσιών σε ηλικιωμένους, τη νεφρική ανεπάρκεια, τη χρήση αντηλιακών και φαρμάκων. Το αποτέλεσμα είναι ότι τα ελαττωμένα επίπεδα βιταμίνης D απα- ντώνται με αυξημένη συχνότητα κατά τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα, ιδιαίτερα το χειμώνα, στον αστικό πληθυσμό. Η εξωγενής χορήγηση βιταμίνης D κατά τους χειμερινούς μήνες είναι πολλές φορές απαραίτητη, πρέπει ωστόσο να μη γίνεται κατάχρηση διό- τι ελλοχεύει ο κίνδυνος της υπερβιταμίνωσης. Επίσης πρέπει να γίνεται με προσοχή σε ασθενείς που λαμβάνουν φάρμακα λόγω κινδύνου δυσμενών αλληλεπιδράσεων. Η συγκέντρωση της 25(OH)D στον ορό είναι ο καλύτερος δείκτης των επιπέδων της βιταμίνης D. Σε αντίθεση με την 25(ΟΗ)D, η 1,25(ΟΗ)2D δεν είναι γενικά καλός δείκτης της επάρκειας της βι- ταμίνης D, επειδή έχει μικρό χρόνο ημιζωής και οι συγκεντρώσεις στον ορό εξαρτώνται από τα επίπεδα παραθυρεοειδούς ορμόνης, ασβεστίου και φωσφορικών. Τα επιθυμητά επίπεδα της 25(OH)D για να εκδηλωθούν όλες οι ωφέλιμες δράσεις της βιταμίνης είναι πάνω από 30nmol/L ή 12ng/mL. Ωστόσο επίπεδα 30-50nmol/L (12-20ng/mL) μπορεί να είναι ανεπαρκή για ορισμένους ασθε- νείς. Επίπεδα άνω του 125nmol/L (>50ng/mL) αποτελούν ένδει- ξη υπερβιταμίνωσης και τοξικής άθροισης της βιταμίνης συνήθως από υπερβολική χρήση βιταμινικών χαπιών. ΣΥΝΙΣΤΩΜΕΝΕΣ ΔΟΣΟΛΟΓΙΕΣ Οι συνιστώμενες «ασφαλείς» δοσολογίες της βιταμίνης σε υγιείς είναι: 400IU (10mcg) έως την ηλικία των 12 μηνών 600IU (15mcg) έως την ηλικία των 70 ετών και 800IU (20mcg) σε μεγαλύτερες ηλικίες. Ανάλογα με τα ατομικά δεδομένα υγείας του ασθενούς, οι δοσο- λογίες αυτές ενδέχεται να τροποποιηθούν. ΠΑΡΕΝΕΡΓΕΙΕΣ Η υπερβολική πρόσληψη της βιταμίνης μπορεί να προκαλέσει μη ειδικά συμπτώματα, όπως ανορεξία, απώλεια βάρους, πολυουρία και καρδιακές αρρυθμίες, να οδηγήσει σε ασβεστοποίηση αγγεί- ων και ιστών, με επακόλουθη βλάβη στην καρδιά, στα αιμοφόρα αγγεία και στα νεφρά, και τέλος να προδιαθέσει σε λίθους του ουροποιητικού συστήματος. Σε έρευνες ακόμη και υποτοξικά επί- πεδα ορού (περίπου 75-120nmol/L ή 30-48ng/mL) σχετίζονται με αύξηση της θνησιμότητας από όλες τις αιτίες, κυρίως λόγω αύξησης του κινδύνου καρκινωμάτων, καταγμάτων και καρδιαγ- γειακών επεισοδίων. ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΜΕ ΦΑΡΜΑΚΑ Τα συμπληρώματα βιταμίνης D έχουν τη δυνατότητα να αλλη- λεπιδρούν με διάφορους τύπους φαρμάκων, όπως είναι τα κορ- τικοειδή, η ορλιστάτη, η χολεστυραμίνη, η φαινοβαρβιτάλη και η φαινυτοΐνη. Τα κορτικοειδή ενδέχεται να μειώσουν τη δράση της βιταμίνης, η ορλιστάτη και η χολεστυραμίνη να μειώσουν την απορρόφηση της βιταμίνης, η φαινοβαρβιτάλη και η φαινυτοΐνη να αυξήσουν τον ηπατικό μεταβολισμό της βιταμίνης D σε ανενεργές ενώσεις. ● Αναστασία Μοσχοβάκη ειδική παθολόγος, amoschovaki@yahoo.gr