Φαρμακευτικός Κόσμος, Τεύχος #163

89 ερεθιστικά, ενέσεις, υπόθετα, υποκλυσμοί κλπ.) καθώς και οι πιθανές επιβλαβείς συνέπειές τους (παρενέργειες κ.ά.). Όλα αυτά είναι πασίγνωστα και αυτονόητα σε όλους μας. Όμως, πέρα από αυτά, υπάρχουν και άλλοι αρκετά ουσιαστι- κοί παράγοντες. Καταρχάς, φαίνεται ότι μεγάλη συναισθημα- τική επίδραση έχει ασκήσει στο κοινό το γεγονός ότι η λέξη «φάρμακο» έχει τη θεματική του ρίζα «φάρμα-» κοινή με άλλες λέξεις κακού έως και εγκληματικού περιεχομένου (φαρμάκι, φαρμακερός, φαρμακεία, φαρμακευτής κ.ά.), που προδιαθέτουν δυσμενώς τον άνθρωπο υποσυνείδητα. Ακόμα και η λέξη «δηλητήριο» μπορεί να είναι επίθετο, το οποίο αναφέρεται ευθέως στη λέξη «φάρμακο» (σύμφωνα με τον Μπαμπινιώτη). Και βέβαια, δεν μας είναι άγνωστα διάφορα ιστορικά και μυθολογικά δεδομένα σχετικά με φαρμακερά «ματζούνια» και μαγικά «φίλτρα» με δηλητηριώδη δράση, τα οποία προσφέρονταν άφθονα κατά καιρούς με εγκληματικούς σκοπούς και ψυχοδιαστροφικά ελατήρια. Ας δούμε όμως, με την ευκαιρία αυτή, τι ισχύει με την ετυμολογία του φαρμάκου. Μήπως εμπεριέχει κάτι βά- σκανο και μυστηριακό στη βασική του ρίζα; Μήπως βαθιά σε αυτό το «φάρμα-», το διπρόσωπο, το καλό και το κακό, φιλοξενείται και ενεδρεύει κάποιο δυσμενές στοιχείο, κάποιο μίασμα; Από όσο γνωρίζω, δεν υπάρχει επίσημη επιλογή και θέση. Κατά μία και πιο επικρατούσα εκδοχή, η λέξη «φάρμακον» είναι σύνθετη από τα «φάρμα» + «άκος». Το «φάρμα» από το ρήμα φέρω (όπως το χάρμα, από το χαίρω) και το αρχαίο «άκος» που σημαίνει ίαση, θεραπεία (ακέομαι = θεραπεύω, διορθώνω, όπως και «πανάκεια» και «ανήκεστος»). Άρα φάρμακον σημαίνει το φέρον ίαση, θεραπεία. Σε άλλη εκδοχή εξετάζεται μήπως η λέξη «φάρμακον» είναι συνδυασμός των ρημάτων «φύρω» (αναμειγνύω, ανακατεύω) και «μάσσω» (ζυμώνω, μαλάσσω). Αυτό αφορά κυρίως την παρασκευή ζυμωτών καταποτίων στο εργαστήριο των φαρμακείων, τις παλαιότερες εποχές. Είναι φανερό ότι σε καμιά από τις εκδοχές αυτές δεν υπονοείται κάτι το κακόβουλο, το ύπουλο ή το δυσοίωνο. Δεν μπορώ να ξέρω όμως ποια ακριβώς άποψη είχαν επί του θέματος οι «ιλλουμινάτοι» αρχαίοι μας πρόγονοι. Αξίζει όμως, μιλώντας για την εποχή τους, να σημειωθούν τα παρακάτω. Με τις τότε επικρατούσες μυστηριακές και δεισιδαιμονι- κές πρακτικές και αντιλήψεις, λόγοι δυσμενείς και πολύ λιγότεροι από τους παραπάνω εκτεθέντες ήσαν αρκετοί για να εξάψουν και να ωθήσουν τη φαντασία σε απίθανες αντιδραστικές καταστάσεις με σοβαρότατες κοινωνικές επιπτώσεις. Κραυγαλέο παράδειγμα είναι το γεγονός ότι έφτασαν στο σημείο να σοφιστούν και να πραγματοποιήσουν, υπέρ της κοινωνικής τους υγείας και προκοπής, ένα δαιμονικό σύμπλεγμα ενός ισχυρού ευεργετικού παράγοντα, εναρμονισμένο και δικαιωμένο ταυτόχρονα, κατά εντελώς περίεργη και ασύμβατη έννοια, με έναν καθ’ όλα αποτρόπαιο, αποκρουστικό και εξοβελιστέο φορέα απεχθούς μιάσματος. Δηλαδή, ένα διφυές φαντασιούργημα του καλού και του κακού, το οποίο έφτασαν να το παρουσιάζουν ενσώματο με δύο ζωντανούς ανθρώπους, συνήθως καταδίκους, που τους αποκαλούσαν «φαρμακούς», όνομα που πράγματι φαίνεται να σήμαινε ταυτόχρονα το φάρμακο και το φαρμάκι. Εδώ, χρειάζεται να πούμε ότι στην Αθήνα γινόταν τότε μια γιορτή, από 15 Μαΐου έως 15 Ιουνίου (μήνας «Θαργηλιών»), τα λεγόμενα «Θαργήλια», που ήταν προσφορά στους Θεούς των πρώτων, άγουρων ακόμη, καρπών –κάτι σαν πρώιμη θυσία. Η γιορτή γινόταν προς τιμή του Απόλλωνα και της Άρτεμης και είχε διπλό σκοπό: «ευετηριακόν» (να πάει καλά το έτος σε καρποφορία και σοδιά) και «καθαρτηριακόν» (απαλλαγή της πόλης από τα μιάσματα). Ο πρώτος σκοπός αφορούσε την Άρτεμη και ο δεύτερος τον Απόλλωνα, που ήταν Θεός κατ’ εξοχήν καθαρτηριακός.  Ας δούμε όμως, τι ισχύει με την ετυμολογία του φαρμάκου. Μήπως εμπεριέχει κάτι βάσκανο και μυστηριακό στη βασική του ρίζα; Μήπως βαθιά σε αυτό το «φάρμα-», το διπρόσωπο, το καλό και το κακό, φιλοξενείται και ενεδρεύει κάποιο δυσμενές στοιχείο, κάποιο μίασμα;