Πώς το κρύο απειλεί την υγεία μας

Το κρύο του χειμώνα –και όχι απαραίτητα οι ακραία χαμηλές θερμοκρασίες των τελευταίων ημερών– είναι υπεύθυνο για περισσότερους θανάτους, είτε άμεσα είτε έμμεσα, από όσους προκαλεί η ζέστη και ο καύσωνας, σύμφωνα με μελέτη που διενεργήθηκε σε 13 χώρες και δημοσιεύθηκε το 2015 στην ιατρική επιθεώρηση «The Lancet».

Η μελέτη βασίστηκε στην ανάλυση περισσότερων από 74 εκατομμύρια θανάτους και υπολόγισε τη χειμερινή και τη θερινή θνησιμότητα στην Αυστραλία, στη Βραζιλία, στον Καναδά, στην Κίνα, στην Ιταλία, στην Ιαπωνία, στη Νότια Κορέα, στην Ισπανία, στη Σουηδία, στην Ταϊβάν, στην Ταϊλάνδη, στη Βρετανία και στις ΗΠΑ.

Σύμφωνα με τα πορίσματά της:

• Οι ακραίες θερμοκρασίες, χαμηλές και υψηλές, ευθύνονται για λιγότερο από το 1% (το ακριβές ποσοστό είναι 0,86%) της ολικής θνησιμότητας.
• Οι λιγότερο ακραίες θερμοκρασίες προκαλούν πολύ περισσότερους θανάτους, με την περιβαλλοντική θερμοκρασία να διαδραματίζει άμεσο ή έμμεσο ρόλο στο συνολικώς 7,71% των θανάτων.
• Η συντριπτική πλειονότητα των σχετιζομένων με τη θερμοκρασία θανάτων (7,29%) καταγράφεται το χειμώνα και μόνο το 0,42% το καλοκαίρι.

Γιατί το χειμερινό κρύο είναι τόσο επικίνδυνο και τόσο υποτιμημένο;

Η πρώτη πιθανή εξήγηση είναι ότι ο καύσωνας επιφέρει γρήγορα το θάνατο, ενώ η θανατηφόρος δράση του κρύου είναι πιο αργή και η αύξηση στους θανάτους εξαιτίας του παρατηρείται σε διάστημα τριών ή τεσσάρων εβδομάδων έπειτα από μια ψυχρή εισβολή.

Επιπλέον, η συντριπτική πλειονότητα των θανάτων δεν οφείλεται στην υποθερμία ή σε ατυχήματα, όπως τα τροχαία και οι πτώσεις στα χιόνια, αλλά στους μεγαλύτερους εχθρούς μας, δηλαδή στην καρδιοπάθεια, στα εγκεφαλικά επεισόδια και στα αναπνευστικά προβλήματα (συμπεριλαμβανομένης της γρίπης και της πνευμονίας), που είναι ιδιαιτέρως συχνά και πιο βαριά στους ηλικιωμένους.

Μάλιστα, όσοι ζουν σε χώρες με σχετικώς ήπιο χειμώνα, κινδυνεύουν περισσότερο από το κρύο σε σύγκριση με όσους ζουν σε χώρες όπου είναι συνηθισμένο να πέφτει το θερμόμετρο πολλούς βαθμούς κάτω από το μηδέν.

Στη σχετικά κρύα Σουηδία, λ.χ., υπολογίστηκε ότι το κρύο ευθύνεται για το 3,9% των θανάτων, ενώ στη σαφώς πιο ζεστή Αυστραλία για το 6,5%. Γιατί; Πιθανώς διότι τα σπίτια στη Σουηδία και οι κάτοικοί της είναι καλύτερα προετοιμασμένοι και προσαρμοσμένοι για να αντιμετωπίσουν το κρύο. Σύμφωνα με τον δρ Αντριαν Μπάρνετ, αναπληρωτής καθηγητής Δημοσίας Υγείας στο Πανεπιστήμιο Τεχνολογίας του Κουίνσλαντ, «οι θερμοκρασίες μέσα στα ξύλινα σπίτια του Κουίνσλαντ το χειμώνα συχνά είναι κάτω από 18 βαθμούς Κελσίου», ενώ «τα σπίτια στη Σουηδία βρίσκονται σταθερά στους 23 βαθμούς Κελσίου, με όλες τις καιρικές συνθήκες».

Το κρύο συνεπάγεται ιώσεις και θρόμβους

Περίπου οι μισοί σχετιζόμενοι με το κρύο θάνατοι οφείλονται σε θρόμβους αίματος που προκαλούν εμφράγματα και εγκεφαλικά, σύμφωνα με παλαιότερη έρευνα του Πανεπιστημίου του Λονδίνου η οποία είχε δημοσιευθεί προ ετών στην επιθεώρηση Southern Medical Journal.

Όπως είχαν τότε γράψει οι ερευνητές, το αίμα συμπυκνώνεται όταν εκτίθεται στο κρύο, διότι μειώνεται η ροή αίματος στο δέρμα για να διατηρηθεί σταθερή η σωματική θερμοκρασία. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να συσσωρεύεται το αίμα στα κεντρικά τμήματα του σώματος. Για να αντιμετωπίσει, όμως, αυτό τον αυξημένο όγκο, ο οργανισμός απομακρύνει νερό και άλατα από το αίμα και το προωθεί στους χώρους μεταξύ των ιστών, με συνέπεια να απομένουν «αυξημένα επίπεδα ερυθρών αιμοσφαιρίων, λευκών αιμοσφαιρίων, αιμοπεταλίων και ινωδογόνου», δηλαδή πιο πηχτό αίμα που είναι πιο εύκολο να θρομβώσει.

Επιπλέον, η έκθεση στο κρύο αυξάνει και την αρτηριακή πίεση, που αποτελεί σημαντικό παράγοντα κινδύνου για έμφραγμα και εγκεφαλικό.

Εξίσου επικίνδυνη είναι η παραμονή σε χώρους με κλειστά παράθυρα και ο ελλιπής αερισμός διότι διευκολύνουν τη μετάδοση της γρίπης, άλλων ιώσεων και των βακτηρίων της πνευμονίας που απειλούν τις ευπαθείς ομάδες του πληθυσμού.

Πολλοί θάνατοι, τέλος, οφείλονται σε κλασικά χειμερινά ατυχήματα, όπως οι πτώσεις στα ολισθηρά πεζοδρόμια, τα τροχαία λόγω πάγου, οι καρδιακοί θάνατοι μεσηλίκων και ηλικιωμένων που βγαίνουν να φτυαρίσουν το χιόνι, οι εισπνοές επικίνδυνων αερίων (π.χ. μονοξείδιο του άνθρακα) από τα μέσα θερμάνσεως στα κλειδαμπαρωμένα σπίτια κ.λπ.