Γιατί δεν μπορούν να ανοίξουν σήμερα νέα φαρμακεία

Το ιδιοκτησιακό των φαρμακείων παραμένει ένα φλέγον ζήτημα για τον κλάδο, καθώς μετά την ακύρωση από το Συμβούλιο της Επικρατείας (ΣτΕ) της τελευταίας σχετικής υπουργικής απόφασης, εκκρεμούν πολλά ζητήματα, τα οποία τέθηκαν επί τάπητος στην τελευταία συνάντηση μεταξύ του υπουργού Υγείας Ανδρέα Ξανθού και του προεδρείου του Πανελλήνιου Φαρμακευτικού Συλλόγου (ΠΦΣ).

Ο ίδιος ο υπουργός παραδέχτηκε ότι η απελευθέρωση του ιδιοκτησιακού των φαρμακείων (η οποία υπενθυμίζουμε ότι προέκυψε μετά από συστάσεις των δανειστών το 2015 και την αμφιλεγόμενη εργαλειοθήκη του ΟΟΣΑ) δεν προσέλκυσε τελικά επενδυτές τα τελευταία δύο χρόνια και έτσι δεν έφερε τα έσοδα που ανέμενε το κράτος.

Από την πλευρά τους οι φαρμακοποιοί πρότειναν το γερμανικό μοντέλο, κατά το οποίο το 51% της εταιρείας κατέχει αποκλειστικά φαρμακοποιός. Με αυτή τη θέση έρχεται να συμφωνήσει και ο νομικός σύμβουλος του Π.Φ.Σ., Ηλίας Δημητρέλλος, ο οποίος θεωρεί ότι η αναστάτωση που έχει προκληθεί στην εύρυθμη λειτουργία και την οικονομική δραστηριότητα των φαρμακείων στο υπάρχον περιβάλλον είναι μεγάλη και εξηγεί γιατί αυτή τη στιγμή δεν είναι δυνατή η σύσταση νέων φαρμακείων από αδειούχους φαρμακοποιούς.

Αναλυτικά, ο κ. Δημητρέλλος διασαφηνίζει πώς η νομοθεσία, από το 1937 (δηλαδή από την πρώτη στιγμή που ρυθμίστηκε το ιδιοκτησιακό των φαρμακείων), θέλησε να προβλέψει ειδικές ρυθμίσεις για τη σύσταση και λειτουργία εταιρειών εκμεταλλεύσεως φαρμακείου, και συγκεκριμένα ως προς τη μορφή των εταιρειών αυτών, την ιδιότητα των εταίρων, τους περιορισμούς στο ποσοστό συμμετοχής των εταίρων επί του εταιρικού κεφαλαίου, τον τρόπο σύστασης και δημοσιότητας κλπ., ρυθμίσεις που δεν απαντώνται στις κοινές μορφές εταιρειών.

Με αυτόν τον τρόπο αποδεικνύεται ότι τα φαρμακεία αποτελούν ιδιότυπα καταστήματα, στα οποία συνδυάζεται η εμπορική εκμετάλλευση με την υπεύθυνη επιστημονική δραστηριότητα, παραδοχή που –όπως εξηγεί ο κ. Δημητρέλλος– έχει γίνει αποδεκτή από τη νομολογία της Ολομέλειας του Συμβουλίου της Επικρατείας (1804/2017, 228-29, 420-24/2014).

Συγκεκριμένα:

• Στο ΦΕΚ Α΄ 239 (ΑΝ 751/1937) και στο ΦΕΚ Α΄ 83 (Ν. 38/1975 - όπου αντικαταστάθηκε το πρώτο εδάφιο του πρώτου νόμου) προβλέφθηκαν οι όροι και οι προϋποθέσεις πρόσληψης συνεταίρου από τον αδειούχο φαρμακοποιό.
• Σε νόμους του 1976 και 1988 [Ν. 328/1976 (ΦΕΚ Α΄ 128) & Ν. 1821/1988 (ΦΕΚ Α' 271) αντίστοιχα), παρεχόταν η δυνατότητα συστάσεως ομορρύθμου ή ετερορρύθμου εταιρείας συνεταιριστικού φαρμακείου είτε μεταξύ φαρμακοποιών, είτε μεταξύ του αδειούχου φαρμακοποιού και συζύγων ή συγγενών εξ αίματος ή αγχιστείας μέχρι και δευτέρου βαθμού επί σκοπώ εκμεταλλεύσεως φαρμακείου.
• Πολύ αργότερα, ο νόμος 4336/2015 (ΦΕΚ Α΄ 94/14.8.2015) καταργεί το σχετικό με τα φαρμακεία άρθρο 6 του Ν. 328/1976.
• Ακολούθησε η κοινή υπουργική απόφαση των Υπουργών Οικονομίας, Ανάπτυξης και Τουρισμού και Υγείας «Ρυθμίσεις επαγγέλματος Φαρμακοποιού – Ίδρυση Φαρμακείου» (ΦΕΚ Β΄ 2330/29.10.2015), προκειμένου να καλύψει το κενό και να ρυθμίσει τη σύσταση εταιρειών εκμεταλλεύσεως φαρμακείου από τους φαρμακοποιούς, «έστω και αν το έπραξε τότε εσφαλμένα και προφανώς εκ παραδρομής», όπως αναφέρει χαρακτηριστικά ο κ. Δημητρέλλος, αλλά πάλι με την πρόθεση να ρυθμιστεί ειδικά ο τύπος, η μορφή και το καθεστώς λειτουργίας του συνόλου των εταιρειών εκμεταλλεύσεως φαρμακείου.
• Έτσι φτάσαμε στην τελευταία κοινή υπουργική απόφαση Υπουργών Υγείας και Οικονομικών «Ρυθμίσεις επαγγέλματος φαρμακοποιού – Ίδρυση φαρμακείου» (ΦΕΚ Β΄ 1445/23.5.2016), η οποία προέβλεψε ειδικώς και λεπτομερώς τη μορφή των εταιρειών που οι φαρμακοποιοί δύνανται να συστήσουν για την εκμετάλλευση των φαρμακείων τους, τα κωλύματα και τα ασυμβίβαστα ως προς την ιδιότητα των εταίρων που δύνανται να συμμετέχουν στις εν λόγω εταιρείες, τον ανώτατο επιτρεπόμενο αριθμό εταιρειών που δύναται κάποιος να συμμετάσχει, τη διαδικασία σύστασης και δημοσιότητας, τις κυρώσεις που επιβάλλονται σε περίπτωση παραβάσεως των εν λόγω διατάξεων κλπ.

Πάλι δηλαδή μιλάμε για ρυθμίσεις που δεν απαντώνται στις κοινές μορφές εταιρειών.

Εφόσον λοιπόν το ΣτΕ κατάργησε την προηγούμενη και τελευταία υπουργική απόφαση που όριζε τις ειδικές ρυθμίσεις για το ιδιοκτησιακό των φαρμακείων, δεν υφίσταται πια νομοθετικό πλαίσιο που να ρυθμίζει τις εταιρείες εκμεταλλεύσεως φαρμακείου, άρα δεν είναι δυνατή η σύσταση εταιρειών εκμεταλλεύσεως φαρμακείου από τους αδειούχους φαρμακοποιούς (οιασδήποτε μορφής εταιρείας με τη συμμετοχή οιουδήποτε εταίρου ανεξαρτήτως της ιδιότητάς του), είτε πρόκειται περί νεοϊδρυόμενα είτε ήδη λειτουργούντα φαρμακεία.

Διευκρινίζει εδώ ο κ. Δημητρέλλος ότι αυτό το νομοθετικό κενό δεν επηρεάζει τις ήδη υφιστάμενες εταιρείες εκμεταλλεύσεως φαρμακείου που έχουν συσταθεί δυνάμει οποιασδήποτε εκ των ανωτέρω διατάξεων της φαρμακευτικής νομοθεσίας, δεν είναι όμως δυνατή η είσοδος σε αυτές τις εταιρείες νέων εταίρων, φαρμακοποιών ή μη, ούτε η μετατροπή αυτών σε άλλης μορφής εταιρείας.

Επιπλέον, σύμφωνα πάντα με τον κ. Δημητρέλλο, δεν είναι δυνατό να εφαρμοστούν οι γενικές διατάξεις περί εμπορικών εταιρειών, εφόσον ο Νομοθέτης από το 1937 είχε και έχει την πρόθεση για ειδική ρύθμιση των εταιρειών εκμεταλλεύσεως φαρμακείου.

Τι ισχύει για τα συστεγασμένα φαρμακεία

Η απουσία του νομοθετικού πλαισίου δεν επηρεάζει τη δυνατότητα σύστασης συστεγαζόμενων φαρμακείων, υπό την προϋπόθεση φυσικά ότι στην υπό σύσταση εταιρεία συμμετέχουν μόνοι οι συστεγαζόμενοι φαρμακοποιοί.

Αυτό γιατί υπάρχουν οι νόμοι Ν. 1963/1991 (ΦΕΚ Α΄ 138), Ν. 1963/1991 και 3918/2011 (ΦΕΚ Α΄ 31) που ορίζουν ότι τα συστεγαζόμενα φαρμακεία λειτουργούν υποχρεωτικά με τη μορφή ομόρρυθμης εταιρείας, που συνιστάται με συμβολαιογραφικό έγγραφο, οριζομένων συνδιαχειριστών όλων των συμμετεχόντων στη συστέγαση φαρμακοποιών.